Sami Frashëri
41. Meng Çui thot: Filozofët, dijetarët, njerëzit e mëdhenj, të cilët me mendimet dhe
punët e tyre kanë bërë të çuditet bota, a nuk ishin edhe ata njerëz si ne? Pse t’i
shikoj ata me habi dhe mahnitje? A s’mund të bëhem edhe unë si ata me
përpjekjet e mia?
42. Hidhërimi dhe gëzimi s’kanë kufi. Njeriut, pse ka zënë një pozitë të vogël, i bie
pika nga gëzimi, pastaj ai vdes nga hidhërimi pse nuk zë një pozitë më të lartë.
43. Shoku më i pavlefshëm është ai, i cili, për një fjalë që ka dëgjuar për shokun e tij,
nuk e do më atë.
44. Ai që pëlqen veten e tij, nuk pëlqehet nga askush.
45. Dallkauku (lajkatari) është fajdexhiu më i keq, posa sheh se ai që ka përballë u
mashtrua prej tij, edhe sikur t’i marrë kamatën 500 për qind të hipokrizisë që i ka
akredituar, prapëseprapë s’kënaqet, përpiqet t’i heqë edhe lëkurën të mjerit.
46. Pasuria zë vendin e lejekalimit të marrëzisë.
47. Pasuria e vogël, që përdoret me nikoqirllëk, zë vend më mirë se thesarët e
keqadministruar.
48. Pasuria është shërbëtor i të mençurit e zotëri i budallait.
49. Lumtëria në botë i ngjan dritës së shkreptirës, ndriçimi i një sekonde sjell pas
furtunë disaorëshe.
50. Gjëja që ka shkaktuar fanatizmin (fetar) janë përrallat të shpikura nga keqdashja,
të pranuara nga frika dhe të ruajtura nga marrëzia.
51. Helmi më i rrezikshëm është hipokrizia.
52. Filozofi kinez Ming Çu thot: “T’i duash njerëzit e aftë e të talentuar dhe të mos i
nderosh ata është sikur t’i thërrasësh në gosti dhe t’u mbyllësh portën, për të mos i
pranuar.”
53. Njëri nga filozofët e famshëm të Tibetit, Paskia Pandita, thot: “S’mund t’i japësh
flakë një pylli të madh po nuk të ndihmoi era”. D m th. — mos fillo punë të
mëdha po nuk qe koha dhe rasti i volitshëm.
54. Mos u prish me vëllanë për punë të shokut, sepse shoqëria zhduket, vëllazëria
mbetet.
55. Si flaka e shkrepsës me kokë poshtë, që është më e fortë, ashtu edhe virtytet e
dijetarit të rënë në fatkeqësi duken më qartë.
56. Ata që tregohen të drejtë me qëllim lartësimi, pasi të arrijnë qëllimin, s’ndjenjë
më nevojë për drejtësi.
57. Shërbimin që bën arsimi për përmirësimin e një kombi, ligji s’mund ta bëjë kurrë.
58. Shpagimi më i ëmbël është të bësh mirë kundër së keqes që të është bërë.
59. Kur lodhet trupi, qetësohet mendja.
60. Duke gërmuar tokën, del ujë.
61. Tregtia që të jep më shumë fitim është puna.
62. Dituria është e gjatë, jeta e shkurtër.
63. Dita është e shkurtër, puna e gjatë.
64. Nëna e frikacakut as nuk qan, as nuk qesh.
65. Po të përdoret mirë koha, do të mjaftojë për të kryer çdo punë.
66. Çdo ditë e jetës sate është një faqe e biografisë sate, kujdesu ta shkruash mirë,
sepse një faqe e keqe ndyn gjithë librin.
67. Të qeshësh kundrejt një personi të dëshpëruar, është si t’i heqësh dikujt petkat në
kohë të ftohtë dhe ta lësh lakuriq.
68. Do që të mos ndihet fjala që do të thuash? Mos e thuaj. Do që të mos shihet puna
që do të bësh? Mos e bër.
69. Dijetari i përdhosur është një gjarpër me kokë të stolisur me diamantë.
70. Po nuk foli i marri, nuk dallohet nga i urti.
71. Ngandonjëherë, heshtja është më elokuente se çdo fjalë.
72. Një gjë e vogël e fituar me të drejtë, është më e mirë se gjëja e shumtë e fituar padrejtësisht.
73. Fundi i të qeshurit është mërzitja, fryti i të qarit është ngushëllimi.
74. Bukuria e njeriut përbëhet nga bukuria e fjalës që flet.
75. I vobegti energjik i ngjan fitilit pa vaj.
76. Përsatite dyshekun para se të biesh të flesh.
77. Peri i ngatërruar nuk zgjidhet me nguti.
78. Kush e ka barrën të rëndë, e ka hapin të shkurtër.
79. Sa më shumë rëndohet barra, aq më shumë i del kurrizi atij që është përposht.
80. Filozofi kinez Shu King thot: “Kush është në punë të shtetit, të përpiqet të bëjë
vepra që do të mbesin për shumë kohë pas vdekjes së tij.”
81. Njerëzit e mirë janë të gjykuar të bëhen skllevër të të këqinjve.
82. Lumturia nuk zgjat për shumë kohë, i pafati është një foshnje në bark të s’ëmës që
ende s’ka arritur në botën e lumturisë; ndërsa ai që është i lumtur, është një plak
duke dhënë shpirt.
83. Qeveria (e mirë) lind nga rregulli dhe kujdesi.
84. Njeriu duhet të përpiqet të mësojë çdo gjë, jo të tregojë veten e tij.
85. Ato çka di njeriu, në krahasim me çka nuk di, janë kurgjë.
86. S’mund të njihet për dijetar askush, pos atij që mposht epshin e vet.
87. Dijetar (filozof) është ai që i përshtatet puna fjalës së tij e fjala opinionit të tij.
88. Pasaniku koprac i ngjan miut që rri në një tas të artë.
89. Skamja dhe përvuajtja kërkon nikoqirllëk, përvuajtja dhe nikoqirllëku
mirësjelljen, mirëpo pasuria sjell kryelartësinë e dorëlirësinë, e kryelartësia e
dorëlirësia shthurjen dhe keqsjelljen.
90. Njeriu që s’mund të mbrojë mendimin e vet, i ngjan një qyteti të pambrojtur.
91. Dijetari nuk thot ç’ka di (kur nuk është rasa për t’i thënë), i marri nuk di çka thot.
92. Është faj të meritosh qortimin, mosdurimi (me rasën) i qortimit është faj edhe më
i madh.
93. Zgjuarësia është një dritë hyjnore, ndriçimi i së cilës ndrit jo vetëm sipërfaqen e
sendeve, por edhe brendinë e tyre.
94. Më i forti i njerëzve është ai që është i zoti të përmbajë vetveten.
95. Lumturia (te njerëzit e ulët) shkakton kryelartësinë dhe mospërfilljen (ndaj të
tjerëve).
96. Shpata e grave është gjuha e tyre, prandaj nuk e lënë të ndryshket.
97. Meqenëse gratë plotësojnë zbrazëtinë e kuvendimit dhe të mbledhjeve, i ngjajnë
kashtës që vihet ndërmjet filxhanave e pjatave. Sadoqë kjo kashtë duket e
panevojshme, filxhanat dhe pjatat e ndodhura në një arkë pa të do të thyheshin
dhe nuk do të tepëronte asnjë.
98. Mali lind vullkanin, vullkani çan malin, druri ushqen krimbin, krimbi than drurin;
njeriu krijon idetë, idetë e fusin njeriun në një mijë fatkeqësira e më në fund e
dërgojnë në shtratin e veremit (ashtu siç ngjante nën regjimin e sulltanit turk).
99. Derisa ata që vdesin nga helmi janë fare të paktë, çdo njeri trembet nga helmi,
ndërsa shthurja grin çdo ditë mijëra njerëz, gjithkush jipet pas saj.
100. Gjithkush mendon për veten e tij, vetëm shpirtmiri mendon për të tjerët.
101. Kombi është themeli i godinës së shtetit, sa më i fortë të jetë themeli, aq më
shumë qëndron godina.
102. Të iillosh një punë cthe të mos e vazhdosh deri në fund, është si të fillosh të
mihësb një pus dhe pas 2 — 3 pashësh ta lësh punën. Sikur të mihë njeriu në 100
vende nga 2 — 3 pashë, nuk nxjerr dot një pikë ujë, por po të mihë në një vend 5
— 10 pashë, me siguri del ujë.
103. Po të fillosh një punë dhe të mos i dalësh në krye, mos u dëshpro; po nuk ia dole
të parën, ia del me të dytën dhe fundja me të tretën.
104. Mos u tremb nga shuplaka e mikut, duhet të kesh frikë nga lëvdata e armikut.
105. Në çdo mandim mund të ketë shkarje e në çdo veprim gabim: mendimet
korrigjohen me kohë, veprimet me përvojë.
106. Shumë rrallë i takon fatkeqësi atij që kur del në mengjes nga shtëpia i shkon
mendja se mund të kthehet me qivur në mbrëmje.
107. Gjithë ç’është në botë, me shpirt dhe pa shpirt, është armik i njeriut; njeriu i urtë
qëndron gjithmonë me kujdes dhe nuk ka besim në asnjeri, në asgjë. (Me këtë
Samiu tregon se në ç’rreth ka jetuar i gjori).
108. Ç’mund të bëjë një kalë i fortë rae një karrocë të shkatëruar?
109. Më kryesoret janë katër gjëra që e bëjnë njeriun njeri: dituria, durimi, kanaati
(mjaftimi me atë që ka) dhe drejtësia.
110. Ujtë në vetvete është i pastër, duke u trazuar me disa materie dhe sende të tjera,
bëhet i idhët dhe i ndyrë; njeriu është krijuar i mirë, bëhet i keq nga ndikimi i
epsheve dhe i veseve të këqia.
111. Njeriu don të jetojë shumë, por nuk don të mplaket.
112. Kur çdo njeri t’i shikojë të gjithë njerëzit për shokë, gjënë e tjetrit si gur dhe tokë
(dmth të pavlefslune), gratë përveç të tijnë si nëna dhe motra, atëhere është
e mundshme të ketë lumtëri dhe prehje në botë.
113. Po deshe të kesh të lirë zemrën tënde, mos i plotëso dëshirat (e këqia).
114. Punën e nesërme mbaroje sot dhe pushimin që do të bësh pasnesër bëje sot.
115. Mos jep shkas të flasë kush keq për ty; por mos u mundo t’i mbyllësh gojën
keqdashësve, sepse qeni, ashtu sikundër i leh natën ikusarit që i kalon afër, ashtu i
leh edhe njeriut të ndershëm.
116. Po të flitet keq për ndokënd, gjithësecili beson në çast; po të flitet mirë për të —
asnjeri nuk beson. Përçarja është bërë aq e pëlqyer në botë sa që lëvdatës nuk i ka
mbetur fare vlerë.
117. Cmiraku e grindaveci edhe sikur të zotërojnë tërë botën, s’mund të kënaqen, sepse
për t’u bërë ata të lumtur, duhet të shkatërrohet gjithë bota.
118. Martesa është një urë në mes të shthurjes dhe lumtërisë.
119. Ekzistenca dhe lumturia e shoqërisë njerëzore varet nga gruaja. Midani thot: “Aty
ku mungon gruaja, asaj duhet bërë një shtatore prej druri.”
120. Nga një birucë e vogël, mund të hyjë një e keqe e madhe.
121. Hiq dorë nga ligësia edhe ajo heq dorë nga ti.
122. Kush çmon (lavdon) një ligësi, është më i lig se ai që e bën.
123. Zbavitja më e bukur për njerinë është leximi, shoku më i mirë libri.
124. Kush kuvendon me botën, kuvendon me persona të zakonshëm; kush lexon libra,
kuvendon me filozofë, letrarë dhe me njerëz të famshërn.
125. Kush nuk është i gjykuar, është gjykues; kush nuk është i urdhëruar, është
urdhërues.
126. Njeriu kërkon të njihet me të pasurit dhe mënjanohet të njihet me të varfërit;
mirëpo, pasuria dhe vobegësia nuk janë gjëra që ngjiten me të njohur.
127. Ngutja në marrjen e vendimeve në çështje të vështira dhe të dyshimta, është e
dëmshme.
128. Ujët që pihet me ngadalë, largon etjen më shumë.
129. Kush nuk e kupton të vërtetën e fjalës së tjetrit, nuk di edhe atë që thot vetë.
130. Gjithësecili mban në gojë punën 6 të pasurve; vetëm njeriu zemërrnirë mendon
gjithmonë gjendjen e të varfërve.
131. Pleqtë të mos kalojnë pranë varreve të të rinjve, mizorët pranë atyre të të mirëve
dhe trathtarët pranë varrit të dëshmorëve, sepse dheu i tyre nuk duron të qenmen e
tyre mbl faqen e tokës.
132. Kush mëshiron gjarpërin, torturon njerëzinë.
133. Njëri nga filozofët kinezë thotë: “Ai që është në punë të shtetit, mirësitë duhet t’i
bëjë duke u gëzuar dhe ndëshkimet duke u hidhëruar.”
134. Mos u trazo nga një gjë që nuk di se është e drejtë apo jo.
135. Personi që do ti, s’ka asnjë të metë, fillo të mos e duash, pa shih sa të meta ka.
136. Lëvdata e bën njeriun të kthehet nga rruga që ka zënë, kurse kritika e bën ta
kontrollojë rrugën e vet dhe ta vazhdojë.
137. Nuk i besohet premtimit të atij që premton shumë.
138. Mos i beso atij që është edhe pro edhe kundër një gjëje apo një personi.
139. Gruaja që trathton të shoqin, a është e mundshme t’i qëndrojë besnike mikut të
saj?
140. Në ç’punë hy një mulli, që i dëgjohet zhurma e mielli nuk i duket?
181. Këshillimi është pergjeli (kompasi) i zgjidhjes së punëve të vështira.
182. Kënaqësia e zbavitjeve dhe e lojërave është në shoqëri, kënaqësia e leximit në
vetmi.
183. Njeriu nuk mund të zbavitet po nuk bëri batall synimet e mendimit të tij dhe
ndjenjat e zemrës së tij.
184. Zbavitja e mendjes është studimi, ztaavitja e zem-rës melankolia.
185. Kush i tregon botës rrugët në një qytet, humbet në rrugicat e një qyteti tjetër.
186. Në është se ka një gjë që e kënaq njeriun në bota, është gëzimi i nderit dhe i
simpatisë nga të gjithë.
187. Zemra është një fëmijë (është si fëmijë), kujton se bëhet gjithçka që dëshiron.
188. Njeriu e shikon të shkuarën me ngashërim, të ardhmen me shpresë; asnjëherë nuk
është i kënaqur nga e tashmja.
189. Lumturia e ngjan hënës që duket në majën e një mali; njeriu thot: po të dal në
majën e këtij mali do ta kap hënën; mirëpo kalon sa fusha e sa male — përsëri
hënën e shikon të qëndrojë në majë të malit tjetër që ka përpara.
190. Ndalesa e atij që udhëton me karrocën e shpresës është skamja.
191. Njeriu është gjuetar i shpresës; duke u turrur pas saj, bie në gropë, ndërsa shpresa
fluturon, ikën.
192. Vetëm borxhi i marrë për ta taërë mjet pune, paguhet me lehtësi.
193. Një proverb spanjoll: Mos kërko ndihmë nga asnjëri për një punë që mund ta
kryesh vetë.
194. Nuk i takon gjë dhëmbit të skiles që qëndron e mbyllur në strofkun e vet.
195. Mahnitja, të shumtën e herës, lind nga injoranca.
196. Njeriu që nuk i harxhon menjëherë të gjitha ato që di, syri i popullit në çdo kohë
atë e shikon për dijetar.
197. Njeriu po nuk u turpërua për fajin e tij të bërë me padashje, mund të bëjë faj edhe
me dashje.
198. Kush u hy shumë punëve, s’mund të kryejë asnjerën si duhet.
199. Nderimi i tepëruar është njëfarë përbuzje (ose lajkë).
200. Buka e elbit e shtëpisë është më e mirë se buka hase (e grurit të thjeshtë) e pazarit.
201. Njerëzit ndryshojnë nga njëri-tjetri nga koka, jo nga këmbët.
202. Njeriu mbasi të ketë fituar famë e madhështi, po të jetojë më gjatë, bjerr famën
dhe madhështinë e fituar.
203. Njeriu nuk dëshprohet për fatkeqësinë dhe mizerjen që ka pësuar, por hidhërohet
duke e kujtuar lumturinë e tij të humbur.
204. Me zhurmë nuk kryhet asnjë punë. Njeriu i punës është tepër i heshtur.
205. Lumturia e bën njerinë të fitojë shumë miq; fatkeqësia i kalon nga guri i provës
(që përdor argjendari), duke lënë një pakicë dhe e shpërndan shumicën e tyre.
206. Miqësia është si drita e shkrepëtimës; sa më i errët të jetë vendi, aq më shumë
ndriçon.
207. Një dijetar anglez thot: “Më e madhja lumturi e miqve të mi nuk më duket e
shumtë, dëmi i tyre më i vogël më duket i madh.”
208. Durimi dhe meditimi nuk bashkohesn me pendimin.
209. Në lumenj të mëdhenj ka peshq të mëdhenj, por është rrezik të mbytesh; është më
mirë të kënaqesh me peshq të vegjël të lumenjve të vegjël.
Të mira të shumta ka në det,
Në do shpëtim, rri në çip i qetë.
210. Në është se ekziston gabim i pëlqyer, është ai që ne, të shtyrë nga simpatia për një
shok, kujtojmë se ai është njeri i përsosur.
211. Kopracia e një pasaniku i bën fëmijët e tij në vogëli të bëjnë çdo të ligë e pas
vdekjes së tij të bëjnë rrush e kumbulla pasurinë e trashëguar dhe të kalojnë jetën
e tyre në pendim e në vuajtje.
212. S’ka faj më të madh se shpërdorimi i besimit.
213. Zemërimi është një ves aq i lig sa që nuk mund të krahasohet me veset e tjera të
këqia.
214. Gjykatësi i gjykon më me lehtësi armiqtë e tij.
215. Po të dyshosh për besnikërinë e një shoku, dyshimi yt mund të bëhet shkak që
edhe ai të dyshojë për ty.
216. Kush don të jetë i lumtur, të përpiqet të përmirësojë sjelljet e tij.
217. Shija e çdo gjëje varet nga koha dhe rrethana: nuk lypset gjella me yndyrë për të
sëmurët dhe muzika për ata që janë të hidhëruar.
218. Tre vetë që ndihmojnë njëri-tjetrin çojnë një peshë, të cilën s’mund ta ngrenë
gjashtë vetë, të cilët kërkojnë t’ia lënë barrën njëri-tjetrit.
219. Zemra është një astrolog që s’gabon asnjëherë me zbulimet që bën.
220. Arra me lëvozhgë të hollë ka thelb të madh.
221. Kush don t’i nxjerrë një sy tjetrit, do të mbetet vetë pa të dy.
222. Gruaja që shëtit derë më derë flet shumë, edhe për atë flasin shumë.
223. Rruga e jetës është drejtësia, mos u ndaj nga rruga për të hyrë nëpër rrugica.
224. Mos u grind (me fjalë) me atë që është përkrahës (i fortë) i një mendimi të tij.
225. Njeriu mentar nuk flet për veten e tij dhe për punë që i përkasin atij vetë.
226. Mos i trego përralla atij që beson shumë, sepse i merr për të vërteta.
227. Kush ve interesat e përgjithshme mbi të tijat, është njeri me të vërtetë.
228. Detyra sa do e vogël që të jetë prapë e rëndë është.
229. Mos e shiko si të lehtë një detyrë që nuk e ke provuar dhe mbaruar në jetën tënde.
230. Mos e qesh hamallin e bërë dyfish duke pasur një gjë të vogël në shpinë, sepse ajo
gjë që sheh ti të vogël është plumb 80-okësh.
231. Kush lexon shumë, medoemos bëhet dijetar; kush punon shumë, medoemos bëhet
i pasur; kush kujdeset për higjienën, medoemos bëhet i fuqishëm; kush ka sjellje
të mira, medoemos bëhet i lumtur. Ai që i plotëson të gjitha këto kondita, le të
thotë se ka bërë me të vërtetë jetë në botë.
232. Jeta e njeriut është një pe i dredhur nga lumturia dhe fatkeqësia. Po të ishte
dredhur vetëm nga fatkeqësia, do të ishte këputur shpejt, po të ishte përbërë vetëm
nga lumturia, do të ishte tepër i ashpër dhe nuk do të hynte në punë.
233. Dajaku e bën të paedukuar njeriun e edukuar; të paedukuarit ia shton edhe më
shumë atë.
234. Fabkeqësitë kur vijnë — duket se tremben nga njerëzit që janë armiqtë e tyre —
vijnë të gjitha bashkë.
235. Koka s’mund të shkojë askund vetë, atë e dërgoj-në këmbët, por këmbët s’tunden
vendit fare pa kokën.
236. Nuk është burrëri t’i heqësh një qime luanit të lidhur për qafe me zinxhir.
237. Mos e nis një punë, në të cilën ti sheh për veten tënde 9 dobi dhe një dëm për
publikun, sepse do t’i humbasësh të 9 dobitë, ndërsa konsekuencën e dëmit të
përgjithshëm do ta heqësh për se gjalli dhe pas vdekjes sate.
238. Një proverta spanjoll thot: “Njerka edhe sikur të jetë prej sheqeri, prapë e hidhët
është.”
239. Vjehra nuk e kujton asnjëherë kohën e nusërisë.
240. Është e lumtur ajo grua që s’ka vjehër dhe kunatë.
261. Grada e qytetërisë dhe e moralit të një populli kuptohet nga këngët dhe lojërat e
tij.
262. E vërteta është një lloj ujë i nxehtë që del nga toka, i cili shkrin dëborërat dhe
akujt që ka përqark, i bën për vete dhe shtohet duke shkuar dhe sado që mund të
ngrijë duke u ftohur ajri, pa kaluar shumë kohë prapë bëhet siç ka qenë (ujë i
rrjedhshëm).
263. Në është se ke mundësi të kesh gjashtë shërbyes, mba tre dhe të tjerët lëri për atë
botë, d.m.th. rrogën dhe ushqimin që do t’u japësh këtyre të treve, jepua të
vobegtëve.
264. Nuk shkohet në Bagdad me gomar topall dhe me qese bosh.
265. Mirësia që bën njeriu, mirësi është, por nuk e zhduk ligësinë që ka bërë.
266. Lëvdata rrëshqet si ujët sipër njeriut, ikën, por përbuzja, si vaji — lë një njollë që
është vështirë të pastrohet.
267. Delen që ndahet nga tufa e ha ujku.
268. Kush lë xhadenë, humb rrugën.
269. Kush mbështetet në një dru të madh, është gjithmonë nën hije.
270. Dëborën në daç zieje, në daç thaje në diell, s’mund të kesh veçse ujë.
271. Të thuash po është më mirë se të thuash jo, por po-ja e cave është më e keqe se joja
e ca të tjerëve.
272. E keqja në botë të shumtën e herës vjen nga ata që janë shumë të uritur ose shumë
të ngopur.
273. Gjithësecili dëshiron t’i shohë njerëzit e mëdhenj, por më mirë është të shohësh
veprat e tyre, d.m.th. të shohësh ata vetë, sepse idetë e tyre s’kuptohen nga fytyrat
e tyre, por dallohen nga veprat e tyre.
274. Shtytësi i së ligës s’ka ndryshim nga ai që e kryen.
275. S’ka dobi nga tufa e bariut, që kënaqet nga zëri i bilbilit më shumë se nga
blegërima e qengjit.
276. Qeni i tërbuar më së pari kafshon të zotin.
277. Nuk bie miza në gjalpin që është duke valuar.
278. E ha ujku atë gomar që e zotërojnë disa vetë.
279. Kush nuk merret vesh me vëllanë, s’merret vesh fare me bashkëqytetarët e tij.
280. Njeriu të mos ketë frikë nga ligji, të ketë turp nga bota, të ketë frikë nga
ndërgjegjeja e tij.
281. Mos ia thuaj gruas fjalën që s’mund ta thuash në rrugë.
282. Dashuria është kripa e jetës, jeta pa dashuri s’ka asnjë shije.
283. Kur të lavdon dikush, mos e prano lëvdatën që të bëhet pa e peshuar në
ndërgjegjen tënde nëse është e drejtë a jo.
284. Mos e qorto atë që ka rënë në greminë pse nuk i dëgjoi këshillat tuaja, as mos e
këshillo përsëri. Po e nxorre nga gremina që ka rënë, atëherë ai panon këshillat e
tua.
285. Mendojmë se njeriu vdes dhe shkon, mirëpo të vdekurit janë ata që edukojnë
fëmijët tanë, që na mësojnë dituritë dhe shkencat, kur marrim në dorë një libër
dhe e lexojmë në vetmi në një çip dhe, sipas rastit, ata na bëjnë të qeshim apo të
qajmë.
286. Mos prit pemë nga shelgu e hije nga hurma.
287. Biseda lind nga mendimi; biseda pa nendim nuk eshtë bisedë, është grindje.
288. Liria varet në kënaqësinë me atë që ke (kanaat); lakmia, pasuria dhe fama e
robërojnë njerinë.
289. I famshmi Newton, ca ditë para se të vdiste, tha: “Nuk di çdo të thotë publiku për
mua. Por unë i përngjaj një fëmije që mbledh guaska në buzë të oqeanit. Me gjithë
përpjekjet e mia të shumta, nga deti i së vërtetës munda të shtie në dorë vetëm 5—
10 guaska që kishin dalë në breg.”
290. I famshmi filozof Taj Çung thot: Deti i përmbyt anijet, por po të mos ishte deti,
nuk do të ishte as emri i anijes...
291. Solomoni thot: “S’ka trathtar më të madh se ai që është afër një sovrani dhe fsheh
të vërtetën.”
292. Saadiu, filozof persian, thot: “Po t’i marrë sovrani një kokërr vezë fshatarit,
njerëzit e tij ia grabisin të gjitha pulat.”
293. Sovrani, i cili e bën të dashur veten e tij ndaj popullit, nuk trembet edhe sikur
gjithë bota të çohet kundër tij.
294. Puna e njeriut të zakonshëm, ose fjala e thënë prej tij, harrohet dhe iken brenda
një ore; ndërsa fjala dhe vepra e një njeriu të madh mbetet në histori dhe në gojë
të popullit sa të jetë bota; prandaj njerëzit e mëdhenj duhet t’u shmangen
argëtimeve e zbavitjeve dhe duhet të mendohen për çka do të thonë e do të bëjnë,
sepse është shumë i madh ndryshimi ndërmjet së keqes dhe së mirës.
295. I miri Solomon thot: “Konsultimi rrit bashkimin dhe fuqinë; s’mund të ketë forcë
ku s’ka konsultim.” (Me këtë Samiu kritikon Sulltanin pse shpërndan parlamentin
dhe rrënjos diktaturën e tij personale në Turqi.)
296. Një nga filozofët kinezë thot: “Sovrani, i cili ia del të zgjedhë një këshilltar që
thotë të vërtetën, që nuk i do lajkat dhe që është mentar dhe i zoti, ai meriton të
sundojë.”
297. Konfucio thot:”Njeriu, i cili, duke u konsultuar, vërejtjet që i bëhen i pranon
mbasi të jetë menduar, është i zoti për çdo gjë; ai, i cili i mbështe tet vetes së tij
dhe nuk respekton konsultimin, nuk shpëton nga gabimet edhe sikur të jetë më i
madhi filozof i botës.”
298. Alfonsi X-të, mbret i Spanjës, thot: “Në thesaret e grumbulluar nga ana e një
mbreti është e pamundshme të mos hyjë padrejtësia; padrejtësia është si baruti,
sigurisht një ditë merr zjarr dhe bashkë me thesaret zhduk dhe të zotin. Mbreti që
përpiqet të mbushë thesaret e tij, nuk është mbret i kombit, por skllav i thesareve
të tij.”
299. Më i madhi filozof mund të gabojë; opinioni publik është i pagabueshëm. Bile
nuk mohohet se në opinionin publik ka një fuqi shpirtërore edhe në parashikimin
e ngjarjeve që do të ndodhin.
300. S’ka lumturi më të madhe për njeriun se rifitimi i lirisë që ka bjerrë ai.
301. I miri Solomon thot: “Lajkatari është një gjuetar, laku i tij është lajka, në këtë lak
nuk bie njeri, pos atyre që janë mendjezog.”
302. Bashkimi (besëlidhja) i bën të mundshme gjërat e pamundshme, përçarja i bën të
pamundshme të mundshmet.
303. Mos prit ndihmë nga ai që nuk sheh nevojë për konsultim.
304. Ai që pranon këshilla, është më i madh se ai që jep, sepse, sa lehtë është të japësh
këshilla. aq rë-ndë është t’i pranosh.
305. Shumica e ligësive që shihen në botë shkaktohet nga ari. Natyra duket se i ka ditur
të ligat që do t’i sjellë njerëzisë ky mineral, prandaj e ka groposur aq thellë në
tokë; por njerëzit, të cilët kanë në shpirt gjithmonë ligësinë, futen thellë si iriqi
dhe dalin përsëri.
306. Mos baktis punën për të mësuar lajme të reja; sa të kalojë pak kohë ai lajm i ri do
të vjetrohet, i bie vlefta e atëhere do të mund ta dëgjosh edhe aty ku je.
307. Exheli (vdekja) i qenit që gjuan ujkun, është te dhëmbi i tij.
308. Kush ngjitet lart, sigurisht do të zbresë poshtë.
309. Gjysma e punës është e mbaruar kur ajo fillohet me dëshirë.
310. Nuk është mik yti ai që bën faje kundër teje.
311. Kush nuk dëshiron të humbasë për jetë privilegjet e tij, duhet të lëshojë ca prej
tyre me dëshirën e tij, sepse druri rritet më shumë kur krasitet.
312. Ata që bëhen vegël e mizorive të një mizori, janë më të ligj se ai vetë.
313. Për të mbaruar një punë, më parë duhet menduar, së dyti konsultuar, pastaj duhet
filluar.
314. Ujët që rri — qelbet; duhet të lëvizë për t’u pastruar.
315. Çdo njeri nuk trajtohet një lloj, stofi pastrohet me brushë e kadifeja me dorë.
316. Nuk i duhet gjë qeni atij që nuk është në gjendje të ushqejë fëmijën e vet.
317. Dëshira mund të kënaqet vetëm me anë të shpresës.
318. Kur flet — mos lëviz me dorë, sepse kur ti punon gjuha s’ta ndihmon dorën.
319. Duhet kujdesur të mos thyhet shtama, sepse është e pamundshme të mblidhet krejt
ujët e derdhur.
320. Dyshimi është gur argjendari i së vërtetës, kush dyshon në marrëdhëniet e
përditshme, s’gabon asnjëherë, kush dyshon në veprimet e veta, bëhet filozof.
321. Turma u lakmon mrekullive, më shumë u taeson gënjeshtrave se së vërtetës. Një
gënjeshtër, që njëri e ka bërë për ta besuar një popull brenda një dite, diturisë dhe
shkencës i duhen shekuj për ta shkulur nga mendja e njerëzve. Me gjithëkëtë,
mbresa mbetet se mbetet.
322. Një kokërr gruri nuk e mbush dot hambarin, por ndihmon kokrrat e tjera që e kanë
mbushur.
323. Gjuetari dhe peshkatari kurrë s’bëhen pasanikë.
324. Një filozof ka thënë: “Lajkatari (servili) shkon në skëterrë duke kaluar nga
parajsa.”
325. Armiqësia më e rëndë është ajo që ngjan ndërmjet atyre që jetojnë në të njëjtën
shtëpi.
326. Po të jetë e mundshme të zbriten nga jeta jonë ditët që kemi kaluar me hidhërim
dhe vuajtje, mund të themi se kemi jetuar në botë; por, atëherë jeta bëhet tepër e
shkurtër.
327. S’ka më bukëshkelë se nakari, sepse duke lindur nga mirësia e tjetrit, i do të
keqen.
328. Dhelpra tretet duke menduar pulën që nuk e shtie dot në dorë.
329. Arma më e mirë për ta mposhtur armikun është zemra.
330. Në gurin e varrit të një ngadhnjyesi tëmadh ishte shkruar: “Këtu është vendi ku ka
arritur ky njeri që ka rënë këtu pasi ka pushtuar botën. O ti njeri, që dëshiron të
ngadhnjesh tërë botën, mos harro se rruga e gjatë dhe me mundime, këtu ka për të
sjellë.”
331. Në gurin e varrit të një tjetri kishte një shkrim të çuditshëm si ky: “Ai që ka rënë
këtu, ka vdekur duke mos dashur.”
332. Tjetër: “Ai që ka rënë këtu, edhe kur ka qenë gjallë, s’ka bërë gjësend.”
333. Në portën e faltores së Delfit, një nga faltoret e vjetra të Greqisë së vjetër, kanë
qenë shkruar këto tri këshilla të filozofit Gilon: “Njih veten tënde; mos lakmo
shumë; ruaju nga borxhi dhe nga të ngrënit me f jalë.”
334. Ai që i përgjigjet me ligësi mirësisë sate, bëhet mjet për të bërë të njohur mirësinë
tënde dhe ligësinë e vet.
335. Po të njohësh një faj të ndonjërit, mund ta mbulosh me një nga virtytet e tij.
336. Po t’u thye çekani kur je duke mbërthyer një gozhdë në murë, bjer me kokën
tënde.
337. Forca e mendimit hy në punë më shumë se tehu i shpatës; prandaj ruaje atë dhe
mbaje gati për ta përdorur në kohën e duhur.
338. Trupi, sado i fortë, i bukur dhe i shëndoshë të jetë, prapëseprapë një ditë tokë do
të bëhet. Mendimi, po të jetë i dobët, nuk i duket ndikimi edhe kur njeriu është i
gjallë, po të jetë i fortë — mendimi mbetet gjallë edhe pas vdekjes së tij.
339. Ca njerëz i ngjajnë një godine të madhe ende të paplotësuar dhe të parregulluar, e
cila nga jashtë duket si një saraj i madh, ndërsa përbrenda nuk është tjetër veç
mure të thata dhe pluhur e dhë.
340. Ajo që forcon mendimin është gjykimi. Mendimi i pranuar në çdo kohë pa u
gjykuar nga asnjëri, kalbet shpejt.
341. Filozofët thonë: “Njeriu s’mund të shohë të metat e të dashurve të tij; kur puna
qëndron kështu, si kërkohet që njeriu t’i shohë «të metat e veta?”
342. Njëri nga autorët anglezë thot: “Anglezi dëgjon, frëngu flet. Ndër anglezët mund
të gjesh asi që edhe dëgjojnë edhe flasin, por te frëngu s’mund të gjesh të tillë; në
është se frëngu ta le ty radhën dy minuta për të folur, mos kujto se po të dëgjon,
jo, ai është duke menduar se ç’ka do të thotë kur ti të kesh mbaruar së foluri.”
343. Një mentar e kishin pyetur për tanë (taabanë) dhe sojin e tij. “Im atë janë krahët e
mi, soji im — veprat e mia.”
344. Ai që nuk është në gjendje të ecë në rrugë të sheshtë, mos e shtrëngo t’i ngjitet
malit.
345. Në çdo punë ka pak a shumë dobi, vetëm në të folur për së tepërmi s’ka asnjë
dobi.
346. Shërbëtoret kanë gjithmonë dëshirë të mbledhin lajme e zonjat e shtëpisë
dëshirojnë t’d dëgjojnë. Qoftë larg! Sikur edhe i zoti i shtëpisë të përulet dhe të
dëgjojë këto tregime, në shtëpi s’mbetet tjetër veç fjalëve.
347. Po të bashkohen dy tufa (bagëtish) të vogla, bëhet një tufë e madhe.
348. Një tigër të lidhur me zinxhirë mund ta përmbajë edhe një fëmijë, por, po u këput
zinxhiri edhe njeriu më i fortë në botë nuk mund ta mbajë.
349. Zemra e gëzuar njeriut ia bën të qeshur fytyrëin, zemra e dëshpëruar i ndrydh
mendjen.
350. Konfuci thot: “Çdo njeri po të kishte dëshiruar të jetë i ditur aq sa dëshiron të jetë
i bukur, nuk do të kishte injorantë në botë.”
351. Kalorësi në det dhe barkatari në tokë nuk vlejnë gjë.
352. Aq sa ka nevojë personi me përvojë, por i paditur, për ndihmën e dijetarit, edhe
dijetari i papërvoje ka po aq nevojë për ndihmën e atij që ka përvojë, por që nuk
është i ditur.
353. Po deshe të ahmerresh kundër një gruaje, lëvdo në sytë e saj një grua itjetër.
354. Ata që janë të kujdesshëm, shohin që përpara fatkeqësinë dhe i shmangen asaj;
ndërsa të pakujdesshinit i dalin përpara dhe zhduken prej saj.
355. Vlefta e ujit kuptohet kur shterret pusi.
356. Shkenca zbulon të fshehtat, ndërsa mjeshtëria (arti, industria) i krijon gjërat.
357. Kur njeriu do të marrë një vendim, duhet të parashikojë edhe rreziqet; por, pasi të
ketë vendosur dhe të jetë duke e zbatuar, nuk duhet të mendojë kurrgjë, d.m.th. në
marrjen e vendimit të jetë frikacak e në zbatim të jetë trim.
358. Bakoni, filozof i madh anglez thot: “Lavdia e atij që komandon shkon krahas me
lavdinë e atyre që komandon; s’ka lavdi të komandosh një tufë shtazësh. Të jesh
kryetar i shumë skllevërve, është një ofiq i poshtër.”
359. Po të mos frynte era në dete, s’do të kishte stuhi, por edhe anija nuk do të ecte. Po
të mos ishte gruaja në botë, asnjëri nuk do të ishte i mjerë; por nuk do të ishte
edhe njeriu.
360. Një proverb spanjoll: “Më mirë të thyhesh se të përkulesh.”
361. Mos u shqetëso nga zemërimi i të drejtit, kij frikë heshtjen e tiranit.
362. Njeriu, gjësë që dëshiron i shikon vetëm anën e mirë, asaj që shtie në dorë, vetëm
anën e ligë.
363. Shkalla e parë e marrëzisë është të kujtosh se je i mençur.
364. Konfucio thot: “Njeriu i përsosur nuk tundet nga vendimi që ka marrë, shkon mirë
me shoqërinë, por nuk bën pjesë në të.”
365. Po ai: “Njeriu i përsosur, kur sheh se po i kalon jeta, dëshpërohet duke menduar
se nuk po le pas shumë vepra të dobishme, të cilat do ta mbajnë të gjallë emrin e
tij.”
366. Fati ia zgjat dorën guximtarit.
367. Mos t’i ankohet fatit ai që bjerr rastin.
368. S’ka njeri të lig që të mos jetë miqësuar me të tjerë, duke mos u njohur si i tillë;
s’ka njeri të mirë që të mos jetë përbuzur nga disa të tjerë, duke e kujtuar për të
lig.
369. Disa njerëz i bëjnë mirë gjithkuj, por jo vetes së tyre. Këta i ngjajnë një ore të
varur në murin e jashtëm të shtëpisë, i cili u tregon kohën të gjithëve, përveç atyre
të shtëpisë.
370. Dielli nuk e ruan për gjithë ditën bukurinë e mëngjezit; asgjë nuk e ruan forcën e
saj që ka në fillim, me kalim të kohës e bjerr atë. Pra, atë që ti dëshiron të jetë
gjithmonë e fortë, përpiqu ta fillosh më me shumë forcë se sa nevojitet.
371. Konfucio thot: “Njeri i përsosur nuk është ai që flet fjalë të bukura; por ai që e
bën atë që thot, dhe thot atë që mund të bëjë.”
372. Po ai i nderuar thot: “Kush zë dituri e shkencë dhe nuk vret mendjen e vet, ka
bjerrë kohën kot, ai i cili pa zënë dituri e shkencë vret mendjen (përpiqet,
mendon) dhe përpiqet që të zbulojë gjërat e zbuluara lodh kot mendjen e tij.
373. Në të vërtetë, shkenca për njerinë është të dallojë atë që di nga ajo që nuk di.
374. Ai që zgjedh si model kaligrafie një shkrim të bukur, nuk mund ta imitojë atë
plotësisht, por duke përmirësuar shkrimin e vet, mund të shkruajë edhe më bukur
se modeli. Po ashtu — ai, i cili përpiqet t’i ngjajë një njeriu të madh në sjelljet dhe
veprimet e tij, nuk mund t’i përvetësojë ato, por në është se korrigjon sjelljen e tij
dhe në qoftë se ka prirje natyrale, bëhet më i madh se ai që ka imituar si nga
mendimi ashtu edhe nga sjellja.
375. Pozitës, që nuk është fituar me të drejtë nuk i shihet dobia; ajo është punë e
përkohshme.
376. Edhe dëshira e të sëmurit për t’u shëruar edhe shpresa e tij se do të shëndoshet,
është një lloj shërimi.
377. Jeta ndodhet gjithmonë para një armiku siç është vdekja. Ndërsa jeta nuk zotëron
asnjë mburojë, asnjë armë, vdekja ka armë të forta, në çdo pikë që ta sulmojë
jetën, është e qartë se do ta mundë atë.
378. Viktimat e gjuhës janë më të shumta se ato të shpatës.
379. Njeriu mund të arrijë lartësinë e virtytit dhe të përsosmërisë, por keqdashësi ia
lidh litarin për këmbe dhe e tërheq teposhtë.
380. Për të jetuar njeriu rehat në botë, i nevojiten katër gjëra prej metali: një torbë me
florinj, një pishtar i argjendtë, një fytyrë prej bronzi, një zemër prej hekuri.
381. Zemra e një njeriu që ka pësuar një fatkeqësi të madhe i ngjan një tasi të mbushur
plot rae ujë; një lëvizje e vogël bëhet shkak të derdhet.
382. Kush vdes me nder, edhe pse e bjerr jetën, fiton famën.
383. Një filozof mblodhi nxënësit e tij dhe i pyeti se cila është gjëja më e mirë në botë
për njeriun. Njëri tha: “mendja e përsosur”, tjetri: “shoku i mirë”, një tjetër: “fqiu
i mirë” dhe një tjetër: “kujdesi dhe largpamja”. Filozofi puk pëlqeu asnjerën. Më
në fund, njëri porsa tha: “është zemra e mirë”, filozofi: “Po, tha, po të jetë kjo,
janë edhe ato që thanë të tjerët.”
384. Njeriu duhet të përpiqet që lumturinë të mos e ketë vetëm për veten e tij. Një grua
kur vajti pranë një burimi, ku kishte takuar të dashurin e saj kur ka qenë e re,
kujtoi atë lumturi dhe tha: “Ashtu sikundër kam qenë e lumtur njëherë në këtë
vend, tani le të lumturohet një tjetër”. Nxori unazën e saj shumë të shtrenjtë dhe e
la aty.
385. Mos u prish me shokët e tu për t’i mbajtur anën një njeriu me pozitë; sepse po të
ndahesh nga ky, s’ke ku të strukesh.
386. Njeriu i përsosur mund të ketë pak faje, por të mëdha.
387. Ca pak të meta të një njeriu nuk ia ulin vlerën; njollat e diellit nuk e pengojnë fare
ndriçimin e tij.
388. Vlera e njeriut kuptohet pasi të ketë vdekur, sepse, kur është gjallë, cmira dhe
mëria vlerat e tij mund t’i kthejnë dhe t’i bëjnë të duken të meta.
389. Po të nderoheshin dhe të çmoheshin dijetarët kur janë gjallë ashtu sikundër
lartësohen pas vdekjes së tyre, nuk do të mbetej njeri pa u bërë dijetar në botë.
390. Kush ndërton pallate në erë — qoftë dhe në ëndërr — ia mbërrin qëllimit pa
shpenzuar asnjë lek.
391. Po t’i sodisish me kujdes kombet në botë, nuk shihet asnjë komb i egër që të mos
zotërojë pak a shumë ndonjë zakon të mirë, nuk ekziston asnjë komb i qytetëruar
që të jetë i dëlirë nga disa vese barbare dhe sjellje të dëmshme.
392. Shtëpia e gruas shpneshë duket për së largu.
393. Ai që çohet të ahmerret për çnderimin që i është bërë, është çnderuar dy herë.
394. I vobegti mund të jetë i ndershëm, perversi jo!
395. Nderi ndodhet rrallë aty ku s’ka hyrë mjerimi dhe vuajtja.
396. Mëson shumë ai që plotëson çka di dhe përpiqet të përvetësojë çka nuk di, ai që le
mangut çka di dhe çohet të mësojë gjëra të tjera, nuk mëson kurrëgjë.
397. Është gabim i madh të përdorësh në punë të vogla atë që mund të kryejë punë të
mëdha.
398. Selvini dhe kavaku bëhen më të gjatë se çclo dru, por nuk japin pemë.
399. Njeriu ka nevojë për arsim ashtu si bima për ujë. Ashtu sikundër që thahet pema
kur është e njomë, po nuk u vadit, edhe njeriu thahet shpirtërisht po nuk u edukua
qysh në fëmijëri (vogëli), sepse nuk i mbetet gjë për t’i shërbyer njerëzimit.
400. Për të kuptuar se cili nga disa djem do të bëhet njeri i madh, duhet t’i mbledhësh
ata të gjithë bashkë dhe t’u tregosh një ndodhi të dhimbshme; kush do të preket
dhe do të qajë, ai do të bëhet njeri i madh.
401. Njeriu zemërgur dallohet nga shtazët e tjera vetëm si rod.
402. Njeriu, para së gjithash, duhet të mësojë shkallën e paditurisë së tij.
403. Konfucio thot: “Njeriu me mendje të përsosur dhe me përvojë s’ngutet kur do të
vendosë për një punë; guximtari nuk trembet nga asnjë gjë dhe ai që do t’i
shërbejë njerëzimit nuk ndikohet nga mirëqenia apo fatkeqësia e tij.”
404. Kanë pyetur një filozof të përmendur: “Ç’është vdekja?” “Më tregoni mua ç’është
jeta, t’ju them ç’është vdekja!” — është përgjegjur.
405. Njeriu nuk është i përjetshëm, le të përpiqet të jetë e pavdekshme ajo që do të
thotë dhe ajo që do të bëjë.
406. Zgjuarësia të shumtën e herës hy në punë për të gjykuar punët dhe sjelljet e të
tjerëve.
407. Një anglez, kudo që të ndodhej, meqë dyshonte se nën tryezat dhe pas perdeve ka
përgjues, kujdesej shumë kur do të fliste. Pra, pasi në një çip të zemrës së njeriut
qëndron një përgjues i tillë siç është ndërgjegjja që shënon çdo fjalë dhe çdo punë
të tij dhe, pasi i shënon, ka zakon t’ia kujtojë dhe t’ia trokasë në kokë të zotit,
njeriu duhet të ketë gjithmonë kujdes për f jalët dhe punët e tij — qofshin të
hapta, qofshin të fshehta.
408. Pasuria nuk e vlen mundimin që heq njeriu për ta fituar, kujdesin që nevojitet për
ta ruajtur dhe më në fund hidhërimin e shkaktuar kur humbet.
409. Janë të shumtë ata që puthin atë dorë, të cilën dëshirojnë ta presin (kafshojnë).
410. Meqenëse shporri i ëndërrimit është dëshira, ky kalë (d.m.th. ajo që ëndërron)
kalon gjithmonë përtej mundësive (për ta arritur).
411. Zogu që ka jetuar i lirë, ia del të shpëtojë nga kthetrat e skifterit; ndërsa zogu që
ka shpëtuar nga kafazi, mbasi ka në mendje vetëm ikjen nga kafasi, bie në kthetrat
e armikut të tij.
412. Edhe në jetëshkrimet e njerëzve më të mëdhenj shihen disa vogëlsira. Jeta e
njeriut është një godinë e përbërë nga mermeri dhe balta.
413. Njerëzit e kanë gurin e provës për të dalluar floririn; por floriri është vetë gur
prove për të dalluar njerëzit.
414. Ashikun të gjithë e kujtojnë për të marrë; por s’ka filozof më të madh se ai. Për
atë s’ka asnjë ndryshim midis bareshës dhe princeshës. Baresha që dashuron ai
është më e lartë se princesha.
415. Gjërat që numërohen të shenjta, si mendja, njohuria dhe dituria, nga shkaku i
lakmisë për famë e madhështi, s’mund t’u qëndrojnë disa dëshirave të kota,
ndërsa dashuria mund çdo gjë. Dashuria duron varfërinë, nevojën, urinë,
mundimin, poshtërimin — çdo gjë. Dashuria e ndryshon skëterën në parajsë. Në
qoftë se kërkohet një shenjë e botës shpirtërore në botën lëndore, ajo shenjë është
dashuria.
416. Ëndërrimi çdo gjë nuk e tregon ashtu siç është. por ashtu siç dëshirohet. Prandaj
vetëm ëndërrimi është që bën të shijohet bota dhe jeta.
417. Kur të njihesh me ndokënd për herë të parë, kujdesu të kuptosh nëse po përpiqet
të dëgjojë ato që thua apo të dëgjosh ato që thot ai.
418. Edukatë në bashkëbisedim nuk është vetëm të flasësh f jalë të mira. Është konditë
të mos flasësh fjalë të ligë dhe të mos e lesh tjetrin ta thotë.
419. Gruaja dredharake është një trëndafile, që çdo gjeth të saj e mban një njeri, ndërsa
të shoqit i takojnë vetëm gjembat.
420. Zakoni është një prangë për njerëzit e përsosur e idhull për vulgun.
421. Duhet menduar për të ardhmen, por as të tashmen nuk duhet t’ia bëjmë fli së
ardhmes. I urti nuk pranon të jetë sot fatkeq për të qenë i lumtur nesër.
422. Një fjalë e urtë e shqiptarëve: “Koka bën, koka pëson. Zemër, ç’ke ti që rrënkon?”
423. Goja kalon kufirin, dëmin e paguan mendja.
424. Në qoftë se ka dy dijetarë të pagabueshëm, njëri është prova.
425. Atij që rrit sorrat, me siguri një ditë do t’ia nxjerrin sytë.
426. Duhet t’ia këputësh kokën pulës që han te ti e vezët i bën te fqiu.
427. Nuk zihet në gojë litari në shtëpinë e të varurit.
428. Ujku, në vendin ku gjen një qengj, po në atë vend kërkon përsëri.
429. Zakonin që njeriu e ka përfituar në djep, e le në qivur.
430. Guximtarin nuk e vret plumbi e frikacakun mund ta vrasë krisma e pushkës.
431. Nuk mund të dalë puna e madhe nga dora e atij që nuk i përfill të voglat.
432. Më i poshtri i njerëzve është ai, që tregohet i rreptë kundrejt butësisë dhe i butë
kundrejt rreptësisë.
433. Në qoftë se për njeriun ka në botë person më të lig dhe të poshtër se djalli, është
ai, që para teje shitet mik yti e pas shpine vepron si armik.
434. Turma mendon se e drejta është aty ku sheh forcën, por e drejta me forcën
bashkohet shumë rrallë.
435. Turma është e deshiruar për gjëra të jashtëzakonshme.
436. Vendi më i lumtur është ai ku ndihet sa më pak dora e qeverisë.
437. T’i ndalosh me forcë zakonet e liga të kombit do të thotë t’i shpallësh luftë atij;
gjëja që nevojitet është të ngresh kombin në shkallë që vetë të heqë dorë nga
zakonet e liga.
438. Pjalët dhe punët e njerëzve të mëdhenj nuk janë sipas vendit e kohës së tyre, ata
mund t’i përshtaten çdo kohe dhe çdo vandi.
439. Figura morale e njeriut është rruga që ndjek.
440. Përpiqu të imitosh vetëm punët e mira të njerëzve
të mëdhenj.
441. Nuk është forca që e bën shtetin të qëndrueshëm, është dashuria e nënshtetasve.
Sovrani, i cili gëzon dashurinë e nënshtetasve të tij, as ka nevojë për top, as ka
frikë nga topi i armikut.
442. Godina që ndërtohet pa u mbështetur në godina të tjera, sa më shumë që lartësohet
aq më shumë i shtohet rreziku. (Edhe këtu Samiu ka parasysh qeverinë turke të
kohës së tij, e cila nuk mundi të marrë pjesë në ndonjë koalicion).
443. Kush bazohet në forcën, bie për tokë po sa të thyhet forca, por ai që bazohet në
drejtësinë, është i mbështetur në një godinë të fortë që nuk shembet kurrë.
444. Kundërshtimi (d.m.th. opozita) është armiku i forcës dhe i dëshirës; por, po të
mos jetë kundërshtimi — as forca nuk duket as s’i mbetet shije dëshirës.
445. Është për keqardhje që në botën politike nuk është bërë zakon të respektohet nderi
dhe mirësjellja. Një njeri i rëndomtë humb besimin po nuk e mbajti fjalën, një
diplomat që qeverisë një shtet, sa më shumë të gënjejë, aq më shumë numërohet
për diplomat.
446. Në kohën tonë të gjithë po merren me politikë; kjo punë ka taërë që të rinjtë të
harrojnë zbavitjet e tyre, pleqtë — hallet e tyre, gratë — qeverisjen e shtëpive të
tyre, adhuruesit — adhurimin, tregtarë: — fitimin dhe mjekët — të sëmurët e tyre.
447. Idetë e mëdha formohen te shpirtërat e mëdhenj.
448. Traktati i pranuar nga mundja, bie poshtë porsa të forcohet i munduri.
449. Aleati i fortë, të shumtën e herës, është më i rrezikshëm se armiku.
450. Aleata i fortë është zot i shokut të tij.
451. Një qeveri mizore kërkon rastin të ndëshkojë të pafaishmit, të thyejë guximin dhe
të heqë lirinë.
452. Qeveria tirane, pasi në vend të drejtësisë mbështetet në forcën, ka nevojë për forcë
edhe më të madhe.
453. Edhe qeveria më mizore përpiqet t’i tregojë të ligjshme veprimet e saj.
454. Tirania më e poshtër është ajo që shtyp mendimin.
455. Një qeveri mizore i kupton fajet e saj vetëm atëhere kur shtrëngohet t’i mbështetet
opinionit publik, të cilin e ka zhdukur vetë.
456. Tirani më i poshtër është ai që është rritur nën regjim tiranie, sepse e ushtron
tiraninë e tij me formë ahmarrjeje.
457. Tirania lind nga frika, sovrani që ka frikë nga nënshtetasit e tij, është i shtrënguar
t’i frikësojë ata.
458. Sa ka frikë kusari nga qeveria, edhe tirani aq trembet nga shkrimtarët, e sidomos
nga historianët.
459. Kur lakmia për famë dhe madhështi pushton shpirtin, nuk le vend për asnjë
ndjenjë tjetër. Kur kjo lakmi hap gojën, natyra (e njeriut) hesht.
460. Mossuksesi e thyen dëshirën dhe guximin, por nuk mund t’i zhdukë; trimëria e
thyer nga një mundje e madhe, mund të përmirësohet me një fitore të vogël.
461. Ata që qeverisin një shtet, duhet të mësohen t’u qëndrojnë dallgave dhe fortunave
të opinionit publik, të mos i bëjnëmë të rrepta fortunat, por të përpiqen t’i
qetësojnë ato.
462. Forca e armatosur e përdorur kundër së drejtës dhe lirisë, është ajo që do t’u
shkaktojë vdekjen atyre iqë e përdorin.
463. Liria, nga ndonjëherë, nuk mund t’i mbrojë partizanët e saj; por nuk i vret me
dorën e vet ashtu siç bën forca absolute.
464. Nuk duhet dyshuar për ndershmërinë e atij njeriu që e shajnë dhe e përbuzin
lajkatarët.
465. Është trimëri e madhe të heshtësh në tubimin e lajkatarëve.
466. Mizoria e mizorit mund të vrasë disa keqbërës; por drejtësia e të drejtit (qeveritar)
ia than rrënjën keqbërjes.
467. Nuk është mirësi t’i falësh tjetrit fajin e tij, duhet ta harrosh. Faji i falur pa e
harruar nuk fshihet, mbetet i skalitur në zemër.
468. Spiunët dhe agjentët e fshehtë janë miza që lëshojnë larva në plagët që i janë
hapur trupit ië shtetit; për të merituar rrogën që marrin i tregoj në për kriminelë
dhe fajtorë njerëzit e ndershëm dhe të pafajshëm.
(Sulltan Hamidi kishte formuar një rrjetë të madhe spiunazhi në gjithë perandorinë e
Turqisë osmane, fijet e së cilës i mbante vetë në duart e tij. Shënim i përkthyesit.)
469. Ashtu sikundër i sëmuri që dëshiron të ndërrojë klimën me shpresë që të
përmirësohet, edhe shoqëria, me besimin për t’u qytetëruar, dëshiron të ndryshojë
gjendjen.
470. Pishtari i historisë tregon se drejtësia shkon paralel me paqen, dashurinë e me
konsideratën dhe se lakmia për të pushtuar gjithë botën, veset si fanatizma,
rebelimi dhe mizoria iënë mbrapa fatkeqësi që vazhdojnë për një kohë të gjatë dhe
bëjnë që pasardhësit të mallkojnë paraardhësit e tyre.
471. Historia është një proces-verbal, i cili ligësitë e shekullit të tanishëm ia përcjell
për gjykim gjykatës së opinionit publik të shekujve të ardhshëm.
472. Paanësia është ajo që shkruan historinë, historia që shkruhet nga anësia, nuk është
histori, është përrallë.
473. Epokat që përmenden shkurt në histori, janë epokat më të lumtura të njerëzisë.
474. Historia, që i jep formë drejtësie mizorisë së mizorit, është më e keqe se 100
mizorë.
475. Mendimet (ose idetë) është e parnundshme t’i dallosh nga dobitë (ose interesat),
asnjëri nuk e përkrah një ide po nuk e kuptoi se është në dobi të përgjithshme ose
të atij vetë.
476. Sa më shumë të kundërshtohet një ide, aq më shumë bëhet e fortë (e fuqishme).
477. Çthurja morale e një kombi kuptohet nga sa janë denimet e caktuara në ligjet e tij.
Sepse janë fajet e rënda që nevojitin dënime të rënda.
478. Sa do që të jetë i pafuqishëm opinioni publik, prapëseprapë e tremb qeverinë
tirane. Për këtë shkak qeveria tirane, mbasi ta ketë shkatërruar dhe zhdukur
opinionin publik, përpiqet ta vërë atë në gjumë me dhelpëri.
479. Forca shkatërrimtare që shtyp trupat, nuk mund ta shtypë mendimin, përkundrazi
— duke u shtypur trupi, forcohet mandimi; ushqimi i mendimit është gjaku i
derdhur nga mizoria.
480. Ligji s’ka forcë kundrejt opinionit publik. (Më mirë: “Opinioni publik nuk mund
të mposhtet me anë të ligjit.”)
481. Vetëm opinioni publik është baza e lirisë, forca e edukimit, udhëheqës i qeverive.
482. Si mendimi ashtu edhe gjykata duhet të gjykojnë personat e jo rodet (e njerëzve);
sepse në është i mirë ose i lig një njeri, s’ka të bëjë me rodin e tij.
483. Janë të rrallë ata që i caktojnë vetes së tyre një princip; principi i shumicës
mbështetet në interesin e tyre. Kur janë të vegjël ata (d.m.th. që s’kanë kapur një
pozitë), kërkojnë liri dhe barazi, kur rriten — bëhen partizanët më të flakët të
absolutizmit.
484. Nuk mund të jetë i mirë morali vetiak i popullit të një vendi, kur morali i
përgjithshëm është i prishur.
485. Mendja e një kombi është arsimi, zemra e tij — morali i përgjithshëm.
486. Është e sigurtë zhdukja e një vendi ku njerëzit mposhtin ligjin e forca të drejtën.
487. Është e kotë të presësh punë të mirë nga një qeveri, që bën transformime jo për t’u
vyer ideve, por personave, e interesin e përgjithshëm e përdor si maskë për
interesa personale.
488. Një ide e lartë ndërton një shtet e opinioni publik e forcon dhe e zbukuron, ndërsa
interesi personal e shkatërron atë.
489. Në çdo vend doket dhe zakonet janë më të forta se ligjet. Prandaj, për të
përmirësuar një vend, para se t’i ndryshosh ligjin, duhet bërë përpjekje më parë
për t’i zhdukur doket dhe zakonet e tij (të liga).
490. Po të mos kishte robëri në botë, as që do t’i dihej emri lirisë.
491. Të përpiqesh për të zhdukur dëshirën për liri të lindur në mendjen e një kombi,
është si të duash ta mbytësh në ujë një calik të mbushur me erë.
492. Ligji i ndërtuar në bazë të shtypjes, mbjell në opinionin publik farën e zemërimit e
të mërisë dhe mbledh frytet e kësaj fare.
493. Kur shteti bashkohet me dëshirën e kombit, njëqindfishohet forca e tij.
494. Krenaria ka shkaktuar prishjen e shumë shteteve dhe të kombeve.
495. Jeta e një shteti dhe lumturia e një kombi sigurohet vetëm me bashkim dhe barazi.
Ata që janë në krye të punës, po bënë dallime, janë armiq të shtetit dhe të kombit,
sepse kështu bëhen shkak grindjeje dhe përçarjeje, e këto janë helmi më i
rrezikshëm për një shoqëri.
496. Aq sa forcohet tirania dhe veprimi arbitrar i një qeverie, aq pakësohet edhe forca e
saj.
497. Zhdukja e barazisë shkakton humbjen e lirisë. Privilegjet janë shokë të tiranisë.
498. Deshira për liri dyfishon forcën e një kombi.
499. Nuk janë armiqtë e saj ata që zhdukin lirinë, të shumtën e herës është teprimi i
përkrahësve të saj.
500. Kur është liria në djep, përkorja duhet të jetë daja i saj.
501. Liria nuk mund të shkojë përpara pa moderacion, ajo nuk mund të jetojë pa moral
të mirë.
502. Ndërsa era e shuan qiririn, — zjarrin e shton; edhe forca mund ta shtypë
mendimin përparimtar të një personi, por e zemëron edhe më shumë opinionin
publik.
503. Në besimin e thjeshtë s’ka fanatizëm e në diturinë e vërtetë s’ka krenari;
hipokritët janë fanatikë e injorantët që dinë diçka të vogël bëhen krenarë për atë
çka dinë.
504. Pasi njeriu të ketë besuar se një besim është i kotë, është e pamundshme të
ndryshojë mendim dhe të besojë përsëri.
505. Një popull që s’ka opinion publik, nuk mund të numërohet për komb.
506. Trathtia, pa marrë parasysh shkakun, prapëseprapë trathti është.
507. Qëllimi i lig, edhe sikur t’i dalë mirë fundi, prapëseprapë po i keqë shtë.
508. Keqbërësit s’mund të besojnë se ekziston mirëbërja.
509. Në periudhën e një qeverimi mizor nuk flitet as për meritat e të mirëve as për
ligësitë e të ligjve, njerëzit dallohen sipas pozitës dhe mjerimit të tyre.
510. Merita dhe talenti që qëndrojnë të heshtur dhe të fshehur në periudhën e tiranisë,
fillojnë të ndriçojnë porsa lind drejtësia.
511. Nuk mund t’i shërbejnë një kombi ata që nuk janë të pajisur me moral të mirë.
512. E liga që mund të rezultojë nga një qëllim i mirë, është më e mirë se nga shërbimi
i bërë me qëllim të lig.
513. Nganjëherë merita shkëlqen në një komb të çthurur, por ajo nuk mund ta ndriçojë
ambientin.
514. Po ta zmadhosh një punë, e ke zvogëluar.
515. Puna më e rrezikshme në botë është zmadhimi i të metave të armikut dhe fshehja
e meritave të tij.
516. Zmadhimi (egzagjerimi ose tepërimi) është themeli i të metave tona, burimi i
shkarjeve e i gabimeve tona dhe shkaktues i vuajtjeve tona. Edhe kur nuk arrin të
na bëjë keqdashës, lakmues, ahmarrës dhe mizorë, na bën maskara.
517. Çdo gjë ndryshon në sipërfaqen e tokës (në botë); shtohet, bëhet e përsosur,
plaket, bie dhe, më në fund, del përsëri në shesh.
518. E vërteta ka hipur në krahët e kohës dhe shkon përpara pa ndërprerje, me pishtarin
që ka në dorë largon errësirën dhe i djeg budallenjtë që i dalin përpara për ta
shuar.
519. Janë shumë pak në botë ata njerëz që nuk mund t’i plagosë fjala e drejtë.
520. Shumë rrallë gjendet njeriu, që ka guxim të thotë fjalën e drejtë para të
mëdhenjve; vdekja e një njeriu të tillë është një humbje e madhe për njerëzinë.
521. Kthimi i së kaluarës është i pamundshëm, pritja të shumtën e herës është një
shpresë e thatë, koha që zotëron njeriu është e tashmja; por — ah! — e tashmja
është si zhiva (që rrëshqet), e pamund-shme të pushtohet, prandaj jeta mbetet e
përtaërë nga shpresa për të ardhmen.
522. Vobegësia dhe vështirësia e madhe zhduk ndjenjat e dashurisë për atdheun e të
dëshirës për liri dhe e bën të lehtë durimin e tiranisë.
523. Si te njerëzit, ashtu edhe te shtetet, sa shtohet pasuria dhe fama aq shtohet edhe
lakmia.
524. Sa do që njerëzit e mëdhenj zhduken fizikisht, idetë e tyre mbesin në veprat e tyre
dhe bëhen të pavdekshme.
525. Kalben njerëzit e ndershëm aty ku lartësohen lajkatarët.
526. Modestia dhe thjeshtësia është një e mirë, të cilën çdo njeri dëshiron ta shikojë te
tjetri, por nuk don ta ketë vetë.
527. Qeverisja e racës njerëzore me edukim është shumë më e lehtë se qeverisja me
ligj.
528. Aq është e nevojshme drejtësia për njerëzinë, sa që për të gjitha padrejtësitë që
bëhen; ndihet nevoja të bëhen nën perden e saj.
529. Forca mund të mundë armikun, por shpirtmadhësia është ajo që bën atë të bindet.
530. Moda i ngjan vërshimit të fortë të përrenjve të shkaktuar nga shiu, nuk duhet të
ndërtosh murë para tij të përbërë nga mendja dhe arsyeja, sepse ku është me forcë
të shemb, duhet pritur t’i pakësohet forca.
531. Lavdimi më i pëlqyeshëm është ai që del nga goja e armikut të të lavduarit.
532. Faji më i madh në botë është t’i mbash anën atij që s’ka të drejtë, e të jeshë armik
i të drejtit.
533. Zotësia, për të cilën në gjendje të qetë nuk pyet kush, kërkohet në kohën e
rrezikut.
534. Fatkeqësitë e mëdha lypin zotësi të mëdha (për t’i përballuar).
535. Ka vetëm një rrugë për të arritur njeriu në stacionin e së dejtës e të vërtetës, e ajo
është të dallojë paditurinë e gabimin e tij, edhe ta pohojë kur s’ka të drejtë.
536. Realiteti nuk mund të arrijë kurrë në shkallën ku arrin ëndërrimi, prandaj ëmbëlsia
që shihet në pikturën e një piktori e në vjershën e një poeti, nuk mund të gjendet
në natyrë.
537. Arti njerëzor konkuron natyrën.
538. Prehja në pleqëri bën të harrohen vuajtjet e pësuara në rini. Zbavitja dhe dëfrimi
në rini bëhen një barrë pendimi në pleqërinë, që kalohet me vuajtje dhe vështirësi.
539. Njeriut mund t’i marrësh çdo gjë, vetëm shpresën nuk mund t’ia heqësh! duke ia
rritur shpresën njeriut mund t’i marrësh ç’ka ka dhe ç’ka s’ka.
540. Elokuenca mund të bëhet shpatë e trimërisë, mburoja e të pafajshëmve, por nga
ndonjëherë bëhet udhëheqëse e dredhisë dhe e intrigës.
541. Mëria, epshi, dashuria dhe besimi (feja) ia verbojnë njeriut sytë, ia mbyllin veshët,
pushtojnë rrugët nga do të hyjnë në zemër arsyeja dhe e vërteta.
542. Zemërimi, ahmarrja, smira dhe mëria janë armiqtë më të mëdhenjë të njerëzimit.
543. Ëndërrimet, madhësMia, pasuria, fama e lavdia janë lojëra të jetës. Ashtu si
fëmija që s’qëndron dot pa lojëra, as njeriu nuk jeton dot po nuk ndërtoi
ëndërrime.
544. Vetia e shquar që ndodhet te njerëzit që meritojnë me të vërtetë të numërohen për
të mëdhenj, është mosharrimi i mirësisë që u është bërë nga ndokush.
545. S’ka ligësi më të madhe në botë se mosmirënjohja. Shërbyesit e njerëzimit,
kundrejt veprave të tyre të mira që kanë bërë, shpresojnë, të paktën, të dëgjojnë
një falënderim, të shohin pak nderim, por kundrejt tyre mbahet një qëndrim
mospërfilljeje e harrese dhe shumëherë bëhen objekt mërie, armiqësie dhe
përbuzjeje. Kjo gjendje i bën ata të pendohen pse janë njerëz.
546. Mosmirënjohja i bën mirëdashësit keqdashës, mirëbërësit — dorështrenjtë.
547. Ai që ushqen mendim të mirë për çdo njeri, pasi të ketë gabuar disaherë, detyrohet
të ketë keqkuptim për çdo njeri. Nga këto dy punë, e para bën njeriun të pendohet
e e dyta e bën të turpërohet.
548. Nuk zgjat shumë dashuria me njeriun që dashurohet me një të parë (pa e sprovuar
karakterin e tij).
549. Një i pacipë bashkohas i Sokratit e kishte sharë atë; dishepujt e tij, duke parë se ai
(Sokrati) nuk iu përgjegj, e pyetën për shkakun. “Në është se një qen ju kafshon
këmbën, a edhe ju do t’i kafshoni këmbën atij”, u përgjegj.
550. T’i përgjigjesh me të njëjtën mënyrë punës së personave të çthurrur, të njohur
mirë nga populli si të tillë, do të thotë të bëhesh pjesëmarrës i poshtërsisë së tyre.
551. Vjedhja është një ves i lig, por t’i vjedhësh mbulesën Qabesë është një faj shumë i
madh, gjithashtu mashtrimi është një punë e ligë në çdo rast, por mashtrimi në
letërsi është poshtërsi e madhe.
552. Është palaçoliëk të jesh pro ose kundër një pune pa u thelluar dhe pa qenë i zoti ta
kuptosh nëse është e drejtë apo jo.
553. Me një shpifje, populli nuk bjerr simpatinë dhe bindjen e mirë që ka për një
person, ai që ka fituar mërinë e popullit, edhe sikur të bëjë një shërbim, nuk
pëlqehet nga asnjëri.
554. S’ka dyshim për meritën e atij që fiton simpatinë e popullit.
555. Ai që përshëndet mikun e mjeruar, është më i lartë se ai që, sipas rregullit të
besnikërisë dhe të dashurisë, jep jetën për mikun e tij të fatshëm.
556. S’ka ndonjë ndryshim midis miqësisë së rreme që të gjendet rasti për t’i grabitur
tjetrit shpirtin, gjënë e nderin dhe të miqësisë së bazuar në interes e në
prapamendim.
557. Miqësia është një virtyt shpirtëror; sa faj i madh është ta ndyejsh atë me interesa
dhe keqdashje të iidhura me poshtërsitë e botës.
558. Njeriu, të cilit i bëhet një përkrahje në kohë të vështirë, edhe pasi i kalon
fatkeqësia i përgjigjet bamirësisë me panjerëzi, është më i poshtri i të gjitha
krijesave.
559. Mos u mashtro pas lutjeve të mashtruesit kur shtrin dorën në sofrën (mësallën) e
tij, sepse për një kafshatë që do të marrësh, do të japësh shumë gjëra e ndoshta do
të akuzohesh se i ke vjedhë lugët.
560. Hamendja është një bela e njeriut. Njerëzve të mirë ua tregon të mirë njerëzit e
ligj dhe të ligjve ua tregon të mirët të këqinj.
561. Hiq dorë nga miku që të flet për dashurinë që ka për ty, sepse këtë e bën ose për
ndonjë përfitim, ose për ndonjë qëllim të fshehtë.
562. Të l’lasësh pa menduar, është si të zbrazësh pushkën pa e vënë në shanjë.
563. Është më lehtë për udhëtarin të ecë një ditë se të kthehet mbrapsht një orë.
564. Cmira dhe xhelozia janë si mikroskopi: gjërat më të vogla i tregojnë të mëdha,
dyshimet dhe hamendjet — të vërteta.
565. Nuk mund të gjuash në bulevard; zbulimet e deritashme janë bërë nga ata që
shëtisin në rrugët e ngushta të diturisë dhe të shkencës.
566. Eëndësia e një vepre matet duke e krahasuar me dobinë e saj; s’ka asnjë rëndësi
vepra që nuk sjell asnjë mirësi në botë.
567. Përpjekjet që bëjmë për të mbuluar të metat dhe fajet tona, po t’i bënim për të
përmirësuar ato të meta dhe faje, shoqëria njërëzore nuk do të ishte në këtë
gjendje.
568. Dita e nesërme është ajo kur do të punojnë përtacët dhe ditë kur të marrët do të
bëhen njerëz të mëdhenj.
569. Oj ti njeri që shikon kot qiellin për të kuptuar yllin (fatin) tënd, shiko zemrën
tënde, zemrën tënde!
570. Sovrani, që merr vetë në dorën e tij qeverisjen e vendit dhe nuk i shtrohet ndikimit
të askujt, mund t’i prishë qejfin parësisë, por do të kënaqë atë masë që është baza
e shtetit:
571. Po të ishte i mundshëm kthimi i kohërave të kaluara, ato kohë nuk do të dukeshin
aq të ëmbla.
572. Dijetari spanjoll, Lope De Vega, thot: “Duke u kënaqur me 2 — 3 lule të lulishtes
sime dhe me 2 — 3 piktura që kara në dhomën time, kam shpëtuar nga robëria e
tre tiranëve, siç janë: lakmia, shpresa dhe frika.
573. Në ujët që fle, mos fut as gishtin.
574. Një gjilpërë taëhet shtyllë hekuri, po të vihet me kohë në vendin e saj.
575. Kënaqësinë që të jep lumturia kur e ëndërron, nuk mund ta japë kur realizohet.
576. Vetëm ata që janë të sinqertë e duan njeriun e sinqertë.
577. Nuk mund të bashkohet në një vend sinqeriteti me lajkën.
578. Këmbët e trimit janë krijuar për të qëndruar, e të frikacakut për të ikur.
579. Të mos mendohet se është trim ai që shëtit i armatosur.
580. Qeni kafshon gjithmonë atë që mbetet pas shokëve të tij.
581. Kur mbyllet një portë, perëndia hap një tjetër.
582. Diogjeni thot: “Liria vjen nga të menduarit e vdekjes, duke mos pasur frikë nga
ajo.”
583. Po ky filozof thot: “Të skllavërosh njeriun që është me të vërtetë i lirë është si të
nxjerrësh një peshk në tokë.”
584. Qeni nuk kafshon foshnjen, sepse ai nuk e ka frikë atë.
585. Njeriu që ka zemër të dëlirë nga mëritë dhe dëshirat, jeton i lirë edhe nën robërinë
më të rreptë; ai që ka veti të kundërta me këtë, edhe sikur të jetë në mes të lirisë së
vërtetë, prapëseprapë nën robëri është.
586. Njeriu mund të humbë çdo liri të tij, por nëse e ruan lirinë e mendimit,
prapëseprapë i lirë është.
587. Shumëherë harrohet mirësia që i bëhet njeriut, por keqtaërja nuk harrohet kurrë.
588. Më i ligu ves është të tregosh dhe të përhapësh një turp ose një fshehtësi të një
tjetri që ti e di.
589. Të fshehtat që mësojmë janë amanet i perëndisë në zemërat tona; të mos e
shpërdorojmë amanetin për inat të njerëzve.
590. Është shumë lehtë të ruash nga çthurja një komta që nuk e ka mësuar atë, por
është shumë vështirë të shpëtosh atë që është mësuar.
591. Petkat e mëndafshta dhe gëzofat e shtrenjtë shuajnë zjarrin e kuzhinës.
592. Shumë persona rrinë të uritur për të zbukuruar sipërfaqen.
593. Gruaja është më e mira makinë qepëse në botë.
594. Frika dhe shpresa në zemrën e të shtypurit janë dy kala të forta në dorën e mizorit.
595. Gjëja më e mërzitshme për njeriun është të shohë sjellje të keqe nga njeriu që ka
dashur.
596. Të jesh nën urdhër të shumë vetëve është më mirë se të jesh nën robërimin absolut
të njerit.
597. Easti është kurajo për njerëzit; i ngathëti dhe përtaci nuk gjejnë rast për të bërë
gjësend, veçse për të fjetur.
598. Fjala e gjatë ka kuptim të shkurtër.
599. Fjalët e gjata të shumtën e herës fliten nga mungesa e aftësisë për të shfaqur
qëllimin me pak fjalë; nga fjalët që disa flasin gjatë një ore nuk mund të nxirret as
një kuptim që mund të tregohet me dy fjalë të vetme.
600. Ndërsa për fjalën shihet nevoja çdo minutë dhe për këngën një herë në muaj ose
në vit, njerëzit nuk i japin rëndësi mësimit për të kuvenduar, sa përpiqen të
mësojnë këngë.
601. Aty ku do të gjesh një tapë (shisheje) kërko të gjesh edhe një tjetër; aty ku do të
dëgjosh një fjalë të drejtë, mos u mërzit të dëgjosh edhe një tjetër.
602. Veza që ke në dorë nuk shkëmbehet me pulën që është në treg.
603. Një kapidan (komandant anijeje) mund të mbysë nga pakujdesia brenda një
minute anijen e vet që e ka përdorur gjatë 40 vjetve. Njeriu, nderin dhe famën që
ka fituar gjatë gjithë jetës së tij mund t’i zhdukë në një minutë me një punë të
papëlqyer ose duke folur një fjalë të ligë.
604. Haxhxhaxhi (një mizor arab) dhe Xhengizi janë më pak mizorë se keqdashja që
vepron në brendësinë e çdo njeriu.
605. Në treg shiten edhe lulet edhe bari, ai që dëshiron të stolisë dhomën merr lulet, ai
që do të ushqejë gomarin merr barin. Mendimet që thuhen e që shkruhen në botë
ca janë të drejta, ca gënjeshtra; i urti pranon të drejtat, e i marri gë-njeshtrat.
606. Dy gjëra e bëjnë njeriun njeri: njëra ndërgjegjja, tjetra principi. Duhet të puthet
dora e atij që ka një ndërgjegje të lirë dhe një princip të drejtë.
607. Shërtaimi që duhet bërë skamnorëve nuk është ai për t’u lehtësuar jetesën, por
gjetja e mjetit për t’i shpëtuar nga varfëria.
608. Servilizmi është udhëheqës i tiranisë.
609. Fshatari e çon në vend fjalën e dhënë, por premton shumë rrallë.
610. Kundrejt rrezikut nuk duhet shkuar me ngutësi, kundrejt përgatitjes duhet shkuar
me shpejtësi.
611. Duke qenë se njeriu është i përbërë nga trupi dhe shpirti, edhe të mirat që mund të
arrijnë në botë ca i përkasin trupit e ca shpirtit. Sa shtohen të mirat, e trupit
(materiale) aq pakësohen ato shpirtërore (morale), dhe kur tajerren të mirat
trupore, fiton shpirti.
612. Ashtu si anijet që sigurojnë takimin dhe marrëdhëniet midis tokave, prodhimet e
një vendi i dërgojnë në një vend tjetër, edhe librat krijojnë relatat midis shekujve,
duke i bartë idetë e një shekulli te një — ose te disa — shekuj të tjerë.
613. Po t’i bësh ndonjërit ndonjë padrejtësi dhe të mos shohësh kundërshtim nga ai,
mos vazhdo në atë punë duke thënë se e gjeta rastin, sepse kali që bart një peshë
prej një kuintali nuk mund të bartë 2 kuintalë.
614. Durimi është më e madhja trimëri.
615. Shiu që bie në kohë të ftohtë nuk nxjerr lule.
616. Mos qëndro në mbledhje ku fliten të palara; në qoftë se do të ndodhesh rastësisht,
mos u kënaq vetëm duke heshtur vetë, po përpiqu të heshtin ata; po nuk ia dole,
ik.
617. Duke kuvenduar herëpashere me të çthururit, njeriu pa kuptuar bëhet i atillë.
618. Njeriu që është i madh, në të vërtetë është i vogël — në dukje.
619. Në punë nuk nevojitet teprimi dhe rreptësia, vazhdimi duhet; nuk është shiu që bie
me vrull një ose dy orë ai që i nevojitet bujqësisë, por shiu që bie lehtë lehtë disa
ditë me radhë.
620. Njeriu kurdoherë duhet të lodhë mendjen me shkencën që merret vetë, por kur
bisedon me të tjerët nuk duhet të flasë për punët e veta. Kur diplomati do të
bisedojë me arkitektin, duhet të flasë për ndërtimet e arkitekti kur të Msedojë me
bariun duhet të flasë për dhentë.
621. Po kërkove një mik besnik, përpiqu të miqësohesh me një njeri që ka pak miq.
622. Dëshira është një lloj sëmundje, që zgjat disa orë, disa ditë dhe rrallë disa muaj,
janë shumë të rrallë në botë ata që vazhdojnë një vit me një dëshirë.
623. Prirjet sensuale (epshet vijnë e shkojnë, por mbresat mbeten dhe ia ndyejnë jetën
njeriut.
624. Dashuria është e ëmbël, por përfundimi është shumë i hidhur.
625. Në është se ka një komandant që vret vartësit e tij, dashuria është.
626. Njeriut i vjen turp të bëjë një punë të papëlqyer para një tjetri, por s’ndien që
njolloset emri i tij para historisë dhe njerëzimit.
627. Mos u tërhiq nga një punë dhe mendim që di se në të vërtetë është i drejtë dhe i
pëlqyeshëm, porse në sytë e turmës i keq; në është se ty atë ditë të kritikojnë, do
të vijë dita që do të të lëvdojnë.
628. Po të varej eiita nga turma, njerëzit nuk do të shpëtonin kurrë nga errësira.
629. Ka shumë pak nga dijetarët e kohës së kaluar që sot na çuditin me shërbimet që i
kanë bërë mendimit, shkencës dhe njerëzimit e që të jenë dashur dhe çmuar nga
bashkëkohasit e tyre.
630. Ndërsa shkaku i dënimit të mendimtarëve të lartë, si Sokrat dhe Galile, ka qenë
shpirti dhe idetë e tyre, ata që i dënuan nuk u kujtuan se duke i zhdukur fizikisht, i
shërbyen shpirtit dhe ideve të tyre, shenjtëruan emërat dhe vërtetuan mendimet e
tyre të larta.
631. Personat me influencë, që duan të ahmerren kundër dijetarëve, po t’i shtypin ata
— u kanë shërbyer qëllimeve të tyre. Për t’u ahmarrë kundër tyre duhet t’u falin
gjëra, duke u prishur moralin dhe ulur famën e tyre.
632. Fjala nuk njihet nga tringllima, si ari; fjalët e mira dhe të drejta të shumtën janë të
ashpra, ndërsa fjalët e liga e dhelparake janë të buta.
633. Nuk duhet stolisur që të dukesh i bukur, por që të mos dukesh i shëmtuar.
634. Kur njeriu me karakter të ulët arrin një pozitë të lartë ose pasuri të madhe, s’ka as
farefis, as miq.
635. Gjysma e vitit është e ftohtë, gjysma e nxehtë; mbetet pa ngrënë kush gjen shkak
të ftohtët e të nxehtët dhe nuk punon.
636. Nuk është rrobaqepës ai që vesh petka të bukura.
637. Kush djersitet duke ngrënë, dridhet kur punon.
638. Kau lidhet për brirësh, njeriu për goje.
639. Po vdiq njeriu që i ke dhënë fjalën, detyra e mbajtjes së fjalës bëhet edhe një herë
më e shenjtë.
640. Nuk janë pozita dhe grada ato që e bëjnë njeriun të lakmojë, por është konsiderata
që ka populli për pozitën dhe gradën (që e shtyjnë njeriun për t’i lakmuar).
641. Mendimi s’kuptohet nga sasia, por nga pesha; mendimi i një dijetari nuk mund të
krahasohet me mendimin e një mijë injorantëve.
642. Tjetër gjë mendon kalorësi, tjetër ati (kali) i tij.
643. Nevojiten 20 ditë uri për të ngrënë bukën 15-ditëshe.
644. Është lehtë të ecësh këmbë në rrugën e sheshtë, por është zor të ecësh me kalë në
vend të thepisur.
645. Le Kanor një nga shkrimtarët e Spanjës, thot: “në kohën kur paqeja mund të ruhet
me ndershmëri, të preferosh luftën është njësoj sikur të shembësh shtyllat e anijes
në det në një kohë të bukur.”
646. Lufta u ka ardhur njerëzve nga shtazët shqyese; paqeja është vetia e natyrshme e
njeriut.
647. Kush don të hajë zogun më parë i shkul puplat.
648. Nuk është turp të jesh në nji mendim të gabuar, por të ngulësh këmbë në të, mbasi
të kuptosh se je i gabuar, është faj i madh.
649. Punët e mira nuk duhet ndyrë me fjalë të liga.
650. Të japësh nga pasuria është një bujari, por bujaria e vërtetë është të japësh
zemrën.
651. Çdo gjë e keqe, e keqe është; por është më i keq imitimi i punës së ligë.
652. Është marrëzi të lëvdohesh me një gjë që është zhdukur e që mund të fitohet
përsëri. Kur çdo njeri ka mundësi të lartësohet (perfeksionohet), pse të lavdërohet
me stërgjyshërit e tij?
653. Ai që zbaton urdhërin që ka marrë dhe ai që e ka dhënë (atë urdhër), që të dy kanë
bërë të njëjtën detyrë.
654. Sa e lirë është fjala në botë, aq e shtrenjtë është puna.
655. Çdo njeri të sjell ujë pasi të jetë djegur shtëpia.
656. Sa zor është për njerëzit e mësuar të bëjnë pasuri, aq i vështirë është mësimi për të
pasurit.
657. Nuk është varfëria ajo që e mundon njeriun, është lakmia, nuk është pasuria ajo që
e bën të kënaqur, është moslakmia.
658. Gjarpëri nuk e ndryshon natyrën e tij pse është në një enë prej ari; njeriu i poshtër
dhe ngatrrestar sa do pozitë të lartë dhe pasuri që të ketë, prapëseprapë nuk
shpëton nga poshtërsia dhe keqbërja.
659. Në vend që ta stolisish shtëpinë tënde me pajisje të shtrenjta, piktura e lule, stolise
me nder e sedër dhe me qeverim të mirë.
660. Mezi jepet e drejta kur kërkohet me rrugë të drejtë dhe jo me anë të dhuratave e të
ryshfetit.
661. Mirëvajtja që është në mes të dy familjeve fqinje, duhet të jetë edhe në mes të dy
shteteve fqinje.
662. Njeriu e quan veten e tij fatkeq po të humbasë një çiflik, një pozitë ose simpatinë
e një personi, për të cilin ka nevojë, ndërsa s’kujtohet t’i shtirë në dorë ato që ka
bjerrë, të mirat — si nderin — sedrën dhe thjeshtësinë e tij.
663. Gratë s’mund të përmbajnë veten e tyre në tri gjëra: të kalojnë para një dyqani
mode dhe të mos ndalen; të shohin një dantellë dhe të mos pyesin për çmimin; të
shohin një fëmijë të vogël dhe të mos e puthin.
664. Në qoftë se nevoja është nëna e çpikjeve, shkenca dhe puna janë babai i tyre.
665. Sa më me vështirësi të shtihet në dorë një gjë, aq më e vlefshme duket; ajo që
është e pamundshme të realizohet, dëshirohet më shumë se çdo gjë tjetër.
666. Është një padrejtësi dhe abuzim kundër ligjit të fyesh një të dënuar me të shara
dhe fjalë të hidhura.
667. Më mirë të mbetet i akuzuari pa u dënuar se sa të dënohen të pafajshmit.
668. Gabimet që harrohen, përsëriten.
669. Një fatkeqësi që vjen papritmas duket e madhe, fatkeqësia që shikohet për së
largu dhe matet me kompasin e arsyes, nuk ndihet fare.
670. Edhe fatkeqësia ia verbon njeriut sytë ashcu si lumturia; kush e ka pësuar mund të
gabohet edhe me një shpresë fare të dobët.
671. Njeriu është gjithnjë në dëm pse llogarit gjithënjë borxhet dhe mëkatet e tij.
672. Sikundër që bleta prodhon mjaltë çdo vit dhe pjergulla jep rrush çdo vit, edhe
njeriu, pasi të ketë bërë një mirësi, nuk duhet të ndalet duke u lavdëruar, por të
përpiqet për të përsëritur atë mirësi.
673. Gjuha është e verbër, po mirëkuptimi është ai që ia tregon rrugën.
674. Kurora nuk është një e mirë, është një barrë e rëndë; nuk duhet ta kesh zili fronin
e të kurorëzuarit, duhet uruar që të ketë sukses ai që duron një barrë të tillë të
rëndë për dobinë e përgjithshme.
675. Nënshtetasit e atij sunduesi, të cilit shkopi i drejtësisë i shkëlqen më shumë se
shpata e trimërisë, janë të qetë e armiq të shpartalluar.
676. Detyra e parë e atij që është në krye të qeverimit të një bashkësie është mënyra e
të zgjedhurit të njerëzve që do të kryejnë punë.
677. Ajo që bën të lumtur një komb nuk është vetëm mendja dhe zotësia e udhëheqësit
të tij, por kryesisht morali dhe natyra e tij.
678. Forca i shtyp kryengritjet, drejtësia dhe mëshira e bën të pamundshme përsëritjen
e tyre.
679. Ajo që e ngroh popullin e qetësuar pas kryengritjes ndaj qeverisë së tij, është që
qeveria të ha-rrojë kryengritjen e tyre, t’i konsiderojë si besnikë dhe t’i trajtojë me
atë mënyrë.
680. S’ka gjë më të vështirë se të larguarit e zakoneve të këqia nga një popull, e
megjithëkëtë s’ka punë më të mirë se ajo.
681. Kush dëshiron të vërë në rrugë të mirë një popull, më parë duhet të përpiqet të
fitojë sirapatinë e besimin e tij.
682. Madhështia është krimbi i pasurisë, kurse lakmia për famë, krimbi i lirisë.
683. Talismani, për të qeverisur me lehtësi dhe për ta kënaqur një komb: nëpunësve
dhe luftëtarëve — grada sipas zotësisë, bujqve — bukë, tregtisë — mbrojtje,
letrarëve dhe dijetarëve — liri, shkencëtarëve dhe artistëve — nderim.
684. Ndryshimi i gjuhës, i dokeve dhe i ligjeve i dallon kombet njërin nga tjetri; lakmia
shkakton armiqësinë në mes tyre; vetëm tregtia përpiqet t’i bashkojë kombet.
685. Keqbërja ia shqyen barkun shkaktarit ashtu si akrepi.
686. Një pjesë e një bashkësie po të pranojë ndihmën e huaj për t’u ndarë më vehte,
përveçse ka bërë fli të mirën e përgjithshme për të mirën c vet. edhe dobinë e vet
ua ka lënë të huajve.
687. Prika ka bërë që të dobëtit të bëhen me dëshirën e tyre skllevër të të fortëve.
688. Sadoqë frika është e dëmshme në vetvete, të kesh frikë nga ligji dhe opinioni
publik është e dobishme për individët dhe për shoqërinë.
689. Një qeveri, e cila s’lë të qetë njerëzit e ndershëm, nuk është në gjendje të frikësojë
të pandershmit dhe nuk mund t’i përmbajë ata, është një mijë herë më e keqe se
anarkia; sepse ajo gjëndet kundër të pandershëmve bashkë me të ndershmit.
690. Vendi kryesor ku zbret lakmia është varri i njerëzve të mëdhenj.
691. Lakmia është hija e madhështisë.
692. Ajo që tregon dobësinë e zemrës (mospasjen e kurajos), është kalimi nga frika në
shpresë dhe nga shpresa në dëshpërim.
693. Njerëzit e zakonshëm zemërohen për fjalët tallëse që thuhen kundër tyre; njerëzit
me mendime (ose ide) të mëdha dhe të larta nuk u japin fare rëndësi, pse ata dinë
se s’mund të preken nga ato fjalë.
694. Po të mjaftonte vetëm përvoja për ta bërë njeriun të talentuar, të zotin, të drejtë
dhe t’i mësojë mirësjelljen, aktorët e teatrove do të ishin njerëzit e parë në botë
(që do të kishin përfituar vetitë e përmendura).
695. Njeriu përpiqet të shërojë sëmundjet e trupit të tij, por nuk mendon fare për
shërimin e atyre të mendjes.
696. Nëse jeta është një dru i rairë, vdekja është pema e tij, nëse jeta është një varg
vuajtjesh, vdekja është fundi i tyre.
697. Të dashurosh është një lumturi, të kesh mëri është një vuajtje; dashuria është një
shenjë nga parajsa e armiqësia nga skëterra.
698. Është shumë lehtë të zbresësh nga vetitë e mira në vese të liga, nga liria në robëri,
por është vështirë të ngritesh përsëri.
699. Ka disa situata shumë të vështira, të cilat mund të kapërcehen vetëm me anë të
drejtësisë, kurajos dhe zotësisë së vërtetë; atëherë (d.m.th. në gjendjen e vështirë)
fama e gënjeshtërt, e fituar në kohën normale, nuk vlen kurrëgjë.
700. Në botë ka shumë asi që mund të projektojnë reforma në letër, por ka shumë pak
asi njerëz me zotësi për t’i vënë në jetë.
701. Janë gjëra që nuk pajtohen: absolutizmi me lirinë, pakënaqësia me qetësinë,
shkelja e ligjit me rregullin.
702. Shumë rrallë del e mundur dhelpëria në luftë me nderin.
703. Eshtë një zotësi e madhe të dish si duhet trajtuar të mundurit.
704. Ata që i zë gjumi i pakujdesisë me nananinat e lajkatarëve, janë fëmijë në botën e
mendjes e të zotësisë.
705. Detyra e parë e qeverisë është të mos bëhet padrejtësi nga ana e gjykatave.
706. Të gjithë ata që shkojnë në luftë, janë të fortë; por forca e disave është te krahët
dhe e disave te këmbët e tyre.
707. S’ka gjë në botë që nuk është më me zor se mendimi.
708. Ata që tregojnë trimëri të madhe pa hasur në një vështirësi, të shumtën e herës,
dorëzojnë armët porsa bien në vështirësi.
709. Kur njeriu ka një mendje të shëndoshë dhe qëllime të mira, kjo është një mrekulli.
710. Kombet e lira e duan sovranin e tyre, ata që janë të robëruar e kanë frikë.
711. Mos u lodh të numërosh fajet e mikut tënd, sepse këtë shërbim e bëjnë me
kënaqësi armiqtë e tij.
712. Ai njeri që arrin të zhdukë një të mijtën e veseve të liga dhe të besimeve të kota të
kombit të tij, ka bërë një të mirë shumë të madhe në botë.
713. Porca, zotësia dhe fati mund të pushtojnë një vend; por atë vend nuk mund ta
ruajë (që të mos dalë nga dora) askush veçse drejtësia.
714. Njeriu që ka lindur i verbër është e pamundshme të marrë me mend se ç’është
zjarri; megjithëkëtë ai di se në botë është një gjë që quhet zjarr dhe di se zjarri të
ngroh.
715. Njeriu i pajisur me edukatë dhe me moral të mirë, në çdo gjendje që të ndodhet,
prapëseprapë njeri është; njeriu që është i privuar nga këto dy të mira mund të jetë
çdo gjë në botë, por njeri nuk mund të jetë.
716. Dituria dhe shkenca i jep njeriut një armë në dorë, edukata e stërvit në përdorimin
e asaj arme. Njeriu që nuk është i zoti të përdorë armën, po t’i jipet në dorë mund
të vrasë shokët e vet; edhe një dijetar pa edukatë dhe me vese të liga, me diturinë
e tij dëmton veten dhe të tjerët.
717. Pika më e mirë e pasurisë është ajo që nuk është as shumë larg nga varfëria as
shumë afër saj.
718. Mësimi më i madh në këtë botë është vështirësia; s’ka sukses ai që nuk has në
vështirësi.
719. Franklini thot: “Diplomacia është të flasësh shumë gjëra kur s’ka gjë për të thënë
dhe të heshtësh kur ka shumë gjëra për të thënë.”
720. Nuk mund të prekë njeriu sedrën e atij që di gradën e vet.
721. Ashtu siç e forcon lëvizja trupin, mendimi forcon mendjen.
722. Puna e njeriut qëndron më shumë se eshtrat e tij (d.m.th. ndërsa eshtrat kalben një
ditë pema e punës del në shesh).
723. Njeriu nuk duhet të harrojë se mbetet pas tij (d. m.th. pas vdekjes) çdo gjë që ka
bërë dhe çdo fjalë që ka thënë.
724. Është lehtë të japësh një gjë, të kërkosh një gjë prej ndokujt është shumë zor;
megjithëkëtë, ata që kërkojnë janë shumë, ata që japin fare pak.
725. Rregulli dhe shpnekëria krijojnë lumturi dhe qetësi që s’mund t’i sigurojë
asnjëherë pasuria.
726. Ahmarrja është një thikë me dy teha që vihet ndërmjet zemrës së ahmarrësit dhe
armikut të tij.
727. Bota është një shtëpi kumari (bixhozi). Ata që janë mjeshtër të lojërave, që luhen
në të, zhveshin ata që nuk dinë.
728. Gjëja kryesore që formon një komb është morali i tij.
729. Vetëm armëpushim mund të ketë në luftën e dashurisë; paqeja nuk është e
mundshme.
730. Për çdo vuajtje që pëson zemra i ngarkon shumë faje mendjes; por dashuria e
akuzon mendjen më shumë se të tjerat.
731. Pjala e një njeriu të ndersbëm nuk është e shtrenjtë për të zotin, por është shumë e
vlefshme për të gjithë.
732. Fjala është dokumenti më i fortë midis njerëzve të ndershëm.
733. Sikundër që pesha e barrës e lodh trupin, edhe ëndërrimet e tepruara e lodhin
mendjen.
734. Në ka pak qetësi në botë, edhe ajo gjëndet te nje-rëzit me mendje të lehtë, ata
kënaqen me gëzime të vogla dhe harrojnë vuajtjet e fatkeqësitë e :më-dha.
735. Mashtruesit nuk jetojnë në sajë të mjeshtërisë së tyre, por në sajë të padjallëzisë së
njerëzve të thjeshtë.
736. Gjëndet shumë rrallë një grua që të mos e bëjë të pendohet të paktën një herë në
ditë burrin e saj pse është martuar dhe të mos i ketë zili beqarët.
737. Dashuria për arin hy në botë në shumë forma dhe quhet me shumë emra.
738. Ambiciozi është një palaço; bëhet mik, bëhet armik si t’ia kërkojë interesi, bëhet
këshillues, bëhet predikues, qan, qesh, shkurt çkado që bën bën për interesin e tij;
asnjë punë e tij nuk është e sinqertë, në çdo punë të tij fshihet një interes personal.
739. Është e preferueshme jeta e bashkëshortëve që jetojnë në grindje të vazhdueshme.
740. Do të kishte shumë njerëz të lumtur në botë po të vazhdonte dashuria edhe pas
martesës, si para martesës.
741. Detyra e burrit ndaj gruas është ta dojë dhe ta mbrojë atë, ai që kërkon të bëhet
sundues i gruas, del nga të qenët taurrë i saj.
742. Është një tregti martesa që bëhet duke lakmuar pasurinë e gruas; është një çthurje
martesa e bërë duke lakmuar bukurinë e saj; është një skllavërim martesa e bërë
duke lakmuar pozitën e lartë të farefisit të saj; Martesë e vërtetë është ajo që bëhet
me zgjedhjen dhe pëlqimin e të dy palëve.
743. Burri që nuk është i mirë për gruan, nganjëherë është i mirë për fëmijët e tij; por
gruaja që nuk është e mirë për burrin, edhe për fëmijët nuk vlen kurrë.
744. Çdo gabim i gruas së ndershme është i falur nga burri i saj.
745. Ia shton mosbindjen të pabindurit ai, me të cilin ka të bëjë, që nuk është i rreptë, e
ajo që e bën të bindurin të mos bindet është rreptësia e përdorur kundër tij.
746. Ligji, i cili cakton një dënim që dëmton njerëzinë aq sa edhe delikti vetë ose më
shumë, nuk është ligj, por një shpagim kundër shoqërisë.
747. Sado i madh të jetë faji i një njeriu, ligji nuk ia heq nga dora mjetin e jetesës.
748. Sa e dëmton njeriun një dentist, i cili në vend të një dhëmbi të dëmtuar i heq një
dhëmb të shëndoshë, duke qenë e ngarkuar për të ndeshkuar fajtorët — edhe
gjykata që dënon një të pafajshëm, po në atë shkallë e dëmton njerëzinë.
749. Gjykatësi, i cili nuk i ndëshkon fajtorët, mund të numërohet neglizhues, por një
gjykatës që ndëshkon të pafajshmit është vetë një kriminel dhe gjakpirës.
750. Kur dielli duket sheshit, a mund t’i thuhet gënjeshtar atij që thot se është ditë?
751. Gjykatësi, i cili ndëshkon të pafajshmit, njollos emrin dhe famën e vet.
752. Njeriu trishtohet nga një gjë e vogël, e me një gjë të vogël ngushëllohet.
753. Zbulimet dhe shkencat përparojnë nga shekulli në shekull, se mirësia dhe keqbërja
ngelin të pandryshuara.
754. Pasi njeriu asnjëherë nuk është i kënaqur me gjendjen e tij, perëndia i ka dhënë
shpresën dhe va-gullinë për t’u kënaqur.
755. Po ta dinte çdo njeri se çka thonë të tjerët për atë në mungesë të tij, nuk do të
gjendeshin dy miq në botë.
756. Po të jenë të fjetura ndjenjat personale, janë të zgjuara e drejta dhe e vërteta.
757. Njeriu është si diamanti: sa më pak njolla të ketë, aq më vleftë të madhe ka.
758. Më e ndershmja grua është ajo, për të cilën nuk flitet.
759. Në fjalorin e natyrës nuk gjendet fjala robëri.
760. S’ka grua që ta ketë bjerrë çështjen e saj duke heshtur.
761. Zgjuarësia te e shumta e grave nuk sjell shtimin e mendjes së tyre, por atë të
marrëzisë së tyre.
762. Te porta e nderit duhet të jenë roje mirëvetia dhe besimi.
763. Thjeshtësia është bukuria kryesore e grave, se gjëndet shumë rrallë.
764. Burrat ankohen kundër grave lozonjare, por s’kë-naqen nga ato me qëndrim të
rëndë (serioz). (D. m.th. s’kënaqen as me njerën as me tjetrën).
765. Gruaja e ndershme dhe shpneshë është stoli e shtëpisë, lumtëri e burrit, lavdi e
grave.
766. Është më lehtë të durosh fatkeqësinë se sa të shpëtosh me anë <të vetëvrasjes.
767. Sado e vogël të jetë mirësia (që don të bëjë njeriu), prapëseprapë një sakrificë
është.
768. Sa më e madhe të jetë stolia e një gjëje, aq më e vogël është dobia e saj.
769. Atdhetaria dhe humanizmi bëhet me punë e jo me fjalë; kush tregohet i tillë me
fjalë, është nje mashtrues.
770. Mirësia që pritet të bëhet për një kohë të gjatë, e humbet vlerën kur realizohet.
771. Pema e mirësisë është kujtimi i mirë që mbetet në mendje.
772. Mirësia që të bën një tjetër, formon një detyrim; ai që nuk mund ta shpërblejë
është një myfliz (i falimentuar) i njerëzimit.
773. Brendia e njeriut është e mbushur me atë që qu-het “unë”; ajo që mendon al në
çdo kohë, është kuptimi i kësaj fjale.
774. Mirësia e bërë me hipokrizi e mërzit shpejt të zotin.
775. Njeriu i përngjan qypit, kur është bosh tingëllon më shumë.
776. Kur njeriu rri duke menduar vetë me vete, të shumtën e herës mendon për
lartësimin dhe lum-turinë e vetë.
777. Njeriu është një inxhinier, i cili çdo ditë vizaton planin e jetës së tij, mirëpo
arkitekti nuk përfill asnjë nga planet e atij dhe nuk zbaton asnjërin prej tyre.
Megjithkëtë, ky inxhinier nuk heq dorë nga hartimi i planeve.
778. Po të mos ishte ëndërrimi për lumturinë e dëshiruar, nuk do të kishte njeri të
lumtur në botë, sepse ëndërrimi i një lumturie është më i mirë se realizimi i saj
(sepse pastaj do të dëshirojë një gjë tjetër).
779. Thjeshtësia është stolia e atyre që janë të edukuar dhe të mësuar.
780. Të gjithë e duan thjeshtësinë, disa e lavdojnë. pak vetë e zbatojnë, asnjëri nuk e
dëshiron.
781. Është marrëzi të presësh shërimin e një vuajtjeje nga ai që e ka shkaktuar.
782. Sa e ëmbël është mëshira, aq e hidhur është ta kërkosh (nga të tjerët).
783. Mos diskuto me partizanin (e një çeshtjeje); sepse po të jesh pro anës që përkrah
ai, diskutimi mba ron para se të ketë filluar, po të jesh kundër, duhet të grindesh
me të.
784. Nuk duhet diskutuar me atë, që hedh poshtë një çeshtje pa dëgjuar argumentet.
785. Nuk mund të na bëjë të lumtur gjëja që nuk na e përmirëson gjendjen tonë.
786. Çdo njeri që të do nuk mund te numërohet mik i vërtetë; miq të vërtetë janë ata që
— përveç dashurisë — janë të taashkuar edhe në mendim dhe princip.
787. Të miqësohesh me njerëz të ligj dhe vete të jesh i mirë, është si të jesh hamall
qymyri dhe të mbesish i pandyrë.
788. Gjuha është një organ i trupit. Nga ajo mjekët kuptojnë gjendjen shëndetësore të
trupit e dijetarët atë të mendjes.
789. Lot i vërtetë i syrit është ai që derdhet për fatkeqësi të vërteta.
790. Sakrifica, e cila nuk i sjell ndonjë dobi njeriut, e sidomos shoqërisë, nuk është
sakrificë, por marrëzi.
791. Bota është banesa e njerëzimit, njerëzit ndryshojnë, por njerëzimi mbetet
gjithmonë.
792. Kush ka dhimsuri dhe ndjenja, njihet nga lotët e syve të tij; lotët e syve të derdhur
nga çdo njeri, nuk janë të njëjtë.
793. Për dashnorin s’ka gjë më të ëmbël se lotët e syve që fshihen me dorën e së
dashurës.
794. Njeriu, që të bëhet edhe më i zoti, nuk duhet të harrojë atë që ka mësuar.
795. Njeriu që e çmon veten e tij shumë të zotin, nuk mund të kënaqet asnjëherë me
punët e tij, sepse nuk mund të shohë asnjë shenjë në punën e tij nga zotësia e tij e
ëndërruar.
796. Është një punë e mirë të bëhesh më i zoti se shokët e tu; por është një punë shumë
e rrezikshme të shfaqësh veten tënde si të tillë.
797. Është një zotësi e madhe t’i shikosh dhe t’i kuptosh vetë punët e bashkë me këtë
të dëgjosh vërejtjet dhe këshillat e atyre që kanë njohuri.
798. Kush pëson një fatkeqësi, ngushëllohet kur edhe tjetri pëson një fatkeqësi të atillë,
ose edhe më të madhe. Kuptojeni natyrën e njerëzve!
799. Rrallë vjen fatkeqësia vetëm.
800. Të dëshpërohesh për një gjë pa rëndësi, do të thotë të shpërdorosh një mirësi të
lartë siç është jeta.
Subscribe to:
Posts (Atom)